سکوت متخصصان معماری در برابر بنگاه‌های معاملات ملکی!

به گزارش ایسنا، نشست خبری آنلاین جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی با حضور سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، علیرضا شهابیان دبیر جامعه مهندسان مشاور ایران، محمود گلابچی استاد دانشکده معماری پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، سید حمید میرمیران مدیرعامل مهندسین مشاور نقش‌جهان ـ پارس، عبدالحمید نقره‌کار پژوهشگر معماری و شهرسازی و دانشیار دانشگاه علم و صنعت، حامد مانی‌فر مدیرکل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان وزارت راه و شهرسازی، ایمانی خوش‌خو عضو هیئت‌علمی و سرپرست پارک علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی و مصطفی بهزادفر برگزار شد.

معماری یک موجود زنده است

در ابتدای نشست عاملی بیان کرد: روز معمار را که روز گذشته سوم اردیبهشت بود به همه معماران تبریک می‌گویم. باعث خرسندی است که شاهد رویداد جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی باشیم که این زمینه را فراهم می‌کند تا شاهد شکوفایی بیشتری در حوزه فکری و اندیشه‌ای معماری کشور باشیم.

او در ادامه به چند نگاه در حوزه معماری از منظر ارتباطات و فرهنگ پرداخت و گفت: معماری در جهانِ عین و ذهن وجود دارد. اگر شکوفایی را در جهان عین می‌بینیم محصول شکوفایی در جهان ذهن است. اگر یک ذهن دارای نظم و شکوفایی باشد در عینت‌های بیرونی، شهرسازی و مبلمان شهری نیز نمود پیدا می‌کند و اگر هم ذهن آشفته باشد باز نیز به همین‌گونه خواهد بود. اگر اندیشه زیبا باشد هم زیبایی محقق می‌شود.

عاملی اضافه کرد: ذهن انسان‌گرا و الهی، بنای انسان‌گرا نیز تولید می‌کند. معمارهای بزرگ ما گفته‌اند که معماری یک موجود زنده است و همانند یک موجود می‌تواند دچار مرگ و آشفتگی شود. این موجود زنده نظیر انسان است که نمود بیرونی پیدا کرده و دارای انگیزه‌های بزرگ است. معماری همانند جامعه انسانی دارای تنوع و رشد است. تنوع خصیصه زندگی انسان است. تناسب و نظم عنصر خیلی بزرگی است، یک خیابان یا کوچه باید دارای نظم باشد گرچه در حال حاضر این نظم و چینش در فضای شهری ما خیلی دیده نمی‌شود. معماری مانند جامعه انسانی دارای تمدن و رشد است. معماری می‌تواند دارای تنوع باشد. عناصر و نظم نیز ویژگی مهمی است که در برخی ساختمان‌ها به چشم می‌خورد اما برخی چینش‌های کنونی دقیق نیست مانند پیاده‌روهایی که محل رفت‌وآمد است. ازاین‌رو، معماری دارای هویتی است که می‌شود از روی آن تمدن ملتی را در دوره‌ای زمانی شناخت.

او با بیان اینکه معماری پاسخ به یک نیاز چندوجهی است، توضیح داد: چیزی که امروزه تحت عنوان معماری بنا شکل می‌گیرد حتما روی محیط‌زیست اثرگذار خواهد بود پس مثلا معماری کنار دریا باید با سایر فضاها متفاوت باشد. در معماری باید به‌سلامت روحی افراد توجه و از پیچیدگی بنا جلوگیری شود. در برخی از کشورها که وارد می‌شویم آلودگی بصری شهری دیده نمی‌شود و با یک شهر آرام مواجه می‌شویم ولی در تهران و خیلی از شهرهای ما این‌گونه نیست. اسلام باید و نبایدهایی در معماری ساختمان‌ها دارد که باید استانداردهای آن موردتوجه قرار گیرد. معماری نماد تواناهایی یک کشور است هر چیزی که ساخت‌وساز یک کشور را تشکیل دهد. معماری شکل‌دهنده باهم بودن یک ملت است؛ یعنی وقتی در چینش بناها عنصر همدلی افراد را ببینید نشان‌دهنده اتحاد یک ملت است.

عاملی اظهار کرد که «کار جامعه معماری بسیار سخت است و بودن اجتماعی یک ملت را شکل می‌دهد. وقتی از معماری ملی صحبت می‌شود برداشت می‌شود که نباید معماری ایرانی را با معماری جهانی ترکیب کرد ولی اشتباه است و معماری‌ای فاخر است که ظرفیت پیوند خوردن جهانی را داشته باشد. در برهه‌ای زندگی می‌کنیم که در هم تنیدگی جهانی بیشتر از هر جهانی دیده می‌شود و عوامل متعددی ملت‌ها و کشورها را به هم گره زده است.»

وی با بیان اینکه جامعه ایرانی شدیدا جهان گرا است، گفت: یکی از خصلت‌های مشترک این کشورها دین‌گرایی است. ویژگی دیگر جهان‌گرایی است. تمدن ایرانی تمایل بسیاری به همکاری با جهان دارد. خصلت دیگر جامعه ما پیشرفت گرایی است و عقلانیت متمایل به پیشرفت را بسیار می‌پسندد.

عاملی همچنین به ویژگی‌های فضای مجازی اشاره کرد و افزود: زمانی که یک رسانه اجتماعی را ایجاد می‌کنیم، آن رسانه در بستر یکپارچگی و شبکه‌ای بودن شکل می‌گیرد. ازاین‌رو جنبه نمایشی بودن عنصر معماری نیز لازم است که موردتوجه قرار گیرد. یکی از اموری که برای معماری نمایشی فضای مجازی ذکر می‌کنیم، عنصر سادگی است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی هم گفت: امروزه ما خط تمدنی و معماری ملی خود را از دست داده‌ایم. البته این امر می‌تواند ادامه پیدا کند ولی باید با جهانیان ترکیب شود که در عرصه جهانی‌شدن جای توجه دارد. امیدواریم مسابقه ملی معماری به معماری فیزیکی ختم نمی‌شود و باید به معماری فضای مجازی هم توجه شود بلکه بتوانیم نوآوری‌هایی داشته باشیم. امیدوارم در دهه فجر که قصد جمع‌بندی داریم شاهد نتیجه خوبی باشیم. این جایزه یک نهاد خواهد بود و اگر بتوانیم اهداف خود را به‌درستی پیش ببریم حتما می‌تواند در ارتقای معماری ایران نقش‌آفرینی داشته باشد.

باید معماری امروز را آسیب‌شناسی کرد

محمود گلابچی نیز درباره جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی بیان کرد: در ضرورت و تأثیر این رویداد تردیدی نیست و موقعیتی برای ارتقاء معماری کشور است که امروزه در وضعیت نامطلوبی به سر می‌برد. باید دقت‌ها و معیارهایی را مدنظر قرار دهیم که بتوانیم در معماری به پیشرفت برسیم. این رویداد باید فرصتی برای تضارب اندیشه‌ها فراهم کند. همواره در دانشکده معماری پارس به این می‌پردازیم که چگونه باید به یک معماری مطلوب بر اساس معماری پرشکوه گذشته کشور برسیم. این جایزه، یک فرصت برای معماری کشور است که بتوانیم به جهت‌گیری‌های درستی برسیم که همیشه از آن‌ها حرف زده‌ایم ولی عملی نشده است، جهت‌گیری‌هایی که مناسب کشور و تاریخ پرشکوه معماری ما است.

او ادامه داد: ازنظر ما جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی تنها یک رویداد نیست و جهت‌گیری است. امروز نیاز داریم معماری گذشته را بشناسیم و آسیب‌شناسی کنیم و نیازهای معماری را شناسایی کنیم. شورای انقلاب فرهنگی مسئولیتی را در این زمینه پذیرفته است و ساختارهای حاکمیتی پذیرای این تفکر خواهد بود که بتوانیم معماری خود را ارتقاء دهیم. در همین راستا دانشگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی و نظارتی مسئولیت‌هایی خواهند داشت که بتوانیم به هدفی در حوزه معماری برسیم که طی سال‌ها اجرایی نشده است.

گلابچی تصریح کرد: انتظار داریم که شهرداری و سازمان نظام‌مهندسی کنترل کند که چه افرادی ساخت یک ساختمان را بر عهده می‌گیرند و درنهایت اینکه توجه شود، ساخت بناها بر اساس معیارهای جایزه پیش بروند.

معماری؛ بارزترین مظاهر فرهنگ و تمدن

حمید میرمیران بیان کرد: معماری یکی از بارزترین مظاهر تجلی فرهنگ و تمدن‌های گوناگون بشری بوده است. همان‌گونه که وقتی از تمدن‌های روم و مصر حرف می‌زنیم بناهای آن‌ها برایمان تداعی می‌شود. بن و کالبد معماری نشان‌دهنده عملکرد و نحوه زندگی مردم است. فراگیر بودن معماری بر همه جنبه‌های زندگی انسانی احاطه دارد؛ از تفریح گرفته تا اقتصاد و سیاست. چون همه این‌ها در فضاهایی صورت می‌گیرد که معماران آن را شکل داده‌اند. درواقع معماران به هر فضایی متناسب با عملکردش شکل می‌دهند. درنتیجه نقش معماران در همه دوران‌ها نقش موثر کیفی بوده است و جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی می‌تواند بهانه خوبی باشد که به معماری از جنبه‌های کیفی و هنری آن پرداخته شود.

معماری که برگرفته از معماری پوچ‌گرای غرب است

عبدالحمید نقره‌کار با بیان اینکه باید دید معماری و شهرسازی امروز ما از کجا و چگونه شروع شده است؟ توضیح داد: معماری و شهرسازی امروز ما ناشی از رویکردی است که در قرن اخیر داشته‌ایم. دانشکده‌هایی که توسط خارجی‌ها برای ما بنا شد که سرفصل دروس آن‌ها برگرفته از معماری غربی بود و توسط اساتیدی تدریس می‌شد که در خارج از کشور تحصیل کرده بودند. رویکرد محتوایی معماری ما همانند معماری غربی از جنبه هنری و محتوایی دچار پوچ‌گرایی، شکاکیت و هرج‌ومرج است و هیچ اصول ثابتی ندارد.

میرمیران در پاسخ به صحبت‌های او گفت: با توجه به انقطاع تاریخی که از ۲۰۰ سال پیش داشته‌ایم باید حق داد که از جنبه‌های مختلف باعث شده است معماری ما دچار این وضع شود. امروزه در معماری خودمان تلاش‌ها و کوشش‌های حداقلی می‌بینیم که نباید به‌پای بقیه بسوزند ولی تأثیر چندانی در جامعه ندارد. این جریانات شامل این است که گاهی سعی می‌شود تقلیدی از معماری گذشته داشته باشد که البته این همانند تقلید از معماری روم است.

او ادامه داد: همچنین جریانی، فرم‌ها و الگوها را دنبال می‌کند که یک‌قدم روبه‌جلو است. یک جریان نیز تنها معماری جهانی را می‌پذیرد و منکر هرگونه معماری سرزمینی است. بخشی نیز معماری‌ای است که اصلا دست معماران نیست و در بهترین حالت دست مهندسان ساختمان است که تنها تولید ساختمان می‌کنند و به هیچ نوع از معماری پایبند نیستند. جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی باید بتواند نشان دهد که معماری سرزمینی چیست و رفته‌رفته باید بتواند جا بیفتد.

همچنین در ادامه سوال شد که آیا در این جشنواره از سوی کارگروه‌های تخصصی روش مشخصی برای بهره‌گیری از معماری ایرانی اسلامی در نظر گرفته شده است؟ که ایمانی خوش‌خو پاسخ داد: در کشور اسناد بسیار راهبردی داریم ولی برای اجرایی کردن این اسناد باید روش خاصی داشته باشیم که بتوانیم از آن‌ها استفاده کنیم. همچنین باید از نظرات اساتید نیز استفاده شود.

استفاده از اسناد معماری ایرانی

نقره‌کار نیز در پاسخ به این پرسش مطرح کرد: چرا در دوره صفویه به آن معماری باشکوه رسیدیم؟ زیرا زیرساخت‌هایی بوده است که دولت ازنظر اقتصادی و تکنولوژی ایجاد کرده و از طرفی حکمای اسلامی حضور داشته‌اند که نظرات خود را به هنرمندان و معماران که خود اهل تفکر بوده‌اند، منتقل کرده‌اند.

بهزادفر نیز اظهار کرد: اینکه در بنا از مدرنیزم بهره می‌گریم درست است؛ زیرا اینکه بخواهیم به معماری اسلامی ایرانی بپردازیم باید خیلی عمیق‌تر از فعالیتی باشد که طی یک قرن اخیر انجام داده‌ایم. اگر بخواهیم در این مسیر حرکت کنیم باید بگویم تابه‌حال قدمی در این مسیر برنداشته‌ایم ولی می‌توانیم با توجه به این رویداد اقدامات مفیدی داشته باشیم. در رابطه با آموزش معماری نیز باید بگویم که در دو سه سال اخیر دانشکده‌های معماری در حال تجدیدنظر بر آموزه‌ها هستند تا معماری نسل جدید با فضای کشور سازگار باشد.

حامد مانی فر هم گفت: در این سال‌ها در حوزه ضوابط و مقررات بیشتر به فیزیک ساختمان پرداخته شده است تا روح ساختمان و بیشتر تلاش کرده‌ایم به ساختمان ازنظر استحکام بپردازیم. شاید اینکه به هویت ساختمان کمتر پرداخته شده است به اهمیت و حساسیت موضوع برمی‌گردد؛ زیرا اگر دقت کافی نشود ممکن است به بیراهه برود و به‌درستی پیش نرود. این کار جایگاهش از جنس رویکردهای مثبتی است که در جامعه وجود دارد و ممکن است مغفول مانده باشد و امیدوارم جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی به سمتی برود که به ویژگی مردم‌واری در معماری ایران به‌خصوص در عصر انقلاب اسلامی به‌خوبی پرداخته شود و سیمای خوبی را در ذهن مردم باقی بگذارد.

در دهه‌های اخیر نسبت به معماری کوتاهی شده است

علیرضا شهابیان بیان کرد: آنچه در معماری و شهرسازی دهه‌های اخیر می‌بینیم موید این نکته است که نسبت به معماری کوتاهی شده است و حاکمیت هم توجهی به آن نداشته است. البته جوایز معماری دیگری داشته‌ایم ولی جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی چالش‌برانگیز خواهد بود و امیدوارم درنهایت که قصد داوری پروژه‌ها را داریم حاکمیتی نباشد و متخصصان نظر بدهند. این‌گونه نباشد که ما تنها شاهد و ناظر باشیم و نتوانیم هیچ نقطه‌نظر و راهبردی داشته باشیم. آنچه معماری ما را به این سمت پیش برده آژانس‌های معاملات ملک بوده‌اند. بیش از ۷۰ درصد ساختمان‌ها را بخش خصوصی ساخته و ما که متخصص هستیم مجبور به سکوت بوده‌ایم.

او ادامه داد: باید آسیب‌شناسی کرد که چه شد به اینجا رسیدیم؟ امروزه افراد تحصیل‌کرده نیز به دنبال ساختمان‌های رومی هستند. باید معماری را بین مردم ببریم. مردم درون معماری هستند ولی متوجه نیستند. رسانه‌ها باید کمک کنند، صداوسیما باید وارد شود و معماری باید جزئی از مطالبه مردم شود.

جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی تا پایان ۱۴۰۰ ادامه دارد

همچنین ایمانی خوش‌خو، سرپرست پارک علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی در بخشی از این نشست گفت: برگزاری جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی از روز سوم اردیبهشت ما آغاز شده و تا پایان سال ۱۴۰۰ ادامه دارد. بدون هیچ تردیدی امروز نقطه مهم تمدنی و فرهنگی در تاریخ معاصر ایران خواهد بود. در مسیری هستیم که بتوانیم به اصلاحات و پیشرفت‌های مهمی در عرصه معماری برسیم. درهرصورت ایجاد موضوعی تحت عنوان هنر معماری و تصویب آن توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، اتفاق بی‌نهایت بی‌سابقه‌ای در تاریخ هنر معاصر ایران خواهد بود. آغاز این ‌رویداد از سوم اردیبهشت بوده است و تا دهه فجر ادامه خواهد داشت.

او ادامه داد: جایزه ملی معماری عصر انقلاب اسلامی دارای چهار بخشِ جایزه اصلی معمار، جشنواره معماران جوان، همایش علمی و دستاوردهای معماری عصر انقلاب اسلامی است. از امروز آغاز به کار رسمی دبیرخانه و جلسه شوراها و کارگروه‌ها صورت می‌گیرد. در تیرماه اعلام فراخوان اصلی و همایش علمی، مرداد انتخاب هیئت‌علمی و داوران، مهر آغاز داوری، آبان برگزاری جشنواره معماران جوان، آذر همایش علمی و اختتامیه نهایی در دهه فجر خواهد بود.