انرژی های پاک؛ تنها راه خروج از بحران

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، انرژی پاک همواره یکی از ظرفیت‏ های حائز اهمیت در سلامت زیست محیطی محسوب می ‏شود، اگرچه از لحاظ صرفه اقتصادی در برابر سوخت‏ های فسیلی و حرارتی مرسوم، مقرون به صرفه نیست، اما اندک اندک این نوع خاص از انرژی در حال تسری به بخش ‏های متعدد دنیا است و دور از ذهن نیست که روزی روزگاری انرژی‏ های پاک به رتبه نخست منابع تامین انرژی در دنیا مبدل شوند.

برای مشاهده فایل پی دی اف کلیک کنید.

از روزی که برای اولین بار لامپ‏ ها در ایران روشن شدند، قریب به یکصد سال می‏ گذرد، روزی که به ‏صورت رسمی جریان برق به‏ عنوان یکی از منابع انرژی در تامین روشنایی در ایران مورد استفاده قرار گرفت و از آن پس آرام آرام به دیگر نقاط کشور نیز تسری پیدا کرد و حتی روستاها و کپرنشینان دور افتاده در کشور نیز از این اختراع بهره مند شدند، اختراعی که به عقیده برخی از کارشناسان، با وجود اختراعات برجسته و بسیار دیگری در اقصی نقاط جهان، هنوز به عنوان مهمترین و تاثیرگذار ترین اختراع بشری مطرح است.
پس از گذشت دهه ‏ها و ادوار بسیار، استفاده از انرژی‏ های پاک به ‏عنوان یکی از منابع تامین انرژی مورد توجه قرار گرفته و علت اصلی گرایش به چنین ظرفیتی نیز به مسائل و دغدغه‏ های زیست محیط باز می‏ گردد. امروزه در کشورهای توسعه ‏یافته بهره‏ گیری از انرژی ‏های پاک از اهمیت بالایی برخوردار است و اگرچه در بسیاری از نقاط جهان آنچنان که باید این نوع از انرژی گسترش نیافته، اما به ‏عنوان یکی از انرژی‏ هایی که مخاطرات زیست محیطی چندانی برای آن مطرح نیست، مدنظر قرار دارد. در کشور ایران نیز مدتی است که توجه به انرژی‏ های پاک از اهمیت بالایی برخوردار شده است و در محافل و مباحث کارشناسی به‏ عنوان یکی از ضروریات زیست محیطی مورد توجه قرار گرفته است. انرژی حاصله از جریان و وزش باد و تابش خورشید از مصادیق انرژی پاک محسوب می ‏شوند که به ‏طور طبیعی لازمه بهره ‏وری و بهره‏ مندی حداکثری و مطلوب از چنین انرژی‏ هایی موقعیت طبیعی و جغرافیایی است. در ذیل این گزارش به مناطق و محدوده های جغرافیایی در ایران که برای بهره‏ گیری از چنین انرژی‏ هایی مساعد و مناسب است پرداخته خواهد شد.

کدام مناطق ایران مستعد بهره ‏گیری از انرژی پاک است؟
بخش ‏های شرقی و جنوب شرقی کشور یعنی مناطقی از استان خراسان رضوی، سمنان، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و بخش ‏هایی از اصفهان، مزیت‏ های نسبی مهمی برای بهره ‏برداری از انرژی‏ های نو و تجدیدپذیر دارند و به دلیل بیابانی و باد خیز بودن، از ظرفیت ‏های مناسبی برای بهره ‏گرفتن از انرژی ‏های بادی و خورشیدی برخوردارند. اما نکته جالب توجه در خصوص مناطق مستعد برای بهره‏ گیری از چنین انرژی‏ هایی، محروم بودن استان‏ هایی است که در این حوزه توانمند هستند که در واقع با عنایت به چنین ظرفیتی با برنامه ‏ریزی مدون و اصولی می‏ توان در جهت توسعه و تقویت اقتصادی چنین مناطقی گام برداشت.

چابهار و موج ‏های انرژی ‏زا
قرابت و همجواری چابهار با آبهای آزاد امکان استفاده از انرژی موج دریا را به نحو مطلوبی فراهم می‏ کند. استان سیستان و بلوچستان با عنایت به ظرفیت بالقوه ‏ای که برای بهره ‏گیری از انرژی پاک دارد مورد توجه وزیر نیرو نیز قرار گرفته است. آنچنان که حمید چیت‏ چیان با اشاره به نیروگاه 500 مگاواتی در مرکز استان که احداث آن در حال پیگیری است، عنوان کرد: نیروگاه مذکور در زاهدان با افزایش یک واحد بخار 760 مگاواتی به یک نیروگاه سیکل ترکیبی تبدیل خواهد شد. به‏ طور یقین بهره گیری و استفاده از چنین ظرفیت هایی اقتصاد این خطه از کشور را نیز تقویت می ‏کند و به تعبیری می ‏توان گفت این توانمندی و استعداد، فرصتی ویژه برای منطقه مذکور به شمار می‏ رود. مرز مشترک این استان با افغانستان و پاکستان که از نظر تولید انرژی، اوضاع نابسامانی دارند، می ‏تواند زمینه صادرات برق را فراهم کند. علی اوسط هاشمی، استاندار سیستان و بلوچستان نیز با تاکید بر این موضوع از راه ‏اندازی مزرعه انرژی‏ های پاک در این استان خبر می ‏دهد. برای بهره‏ گیری از چنین انرژی‏ هایی کشور هند، اعلام آمادگی کرده تا با مشارکت خود، توسعه این تکنولوژی را در ایران رقم بزند، کشورهای آلمان و فرانسه نیز در این عرصه صاحب نام هستند و از دستی توانمند برخوردارند.
به ‏طور یقین شرایط پسابرجام زمینه و بستر مناسبی را برای بهره ‏گیری از تجارب و ورود و مشارکت چنین کشورهایی فراهم می ‏کند، مشارکتی که طبق برنامه ششم مقرر است 5 درصد از انرژی مورد نیاز را از بخش انرژی‏ های پاک تامین و فراهم کند. از سوی دیگر طبق برنامه‏ ریزی ‏های طراحی شده در سال آینده، باید 7 هزار و 500 مگاوات انرژی از منابع تجدیدپذیر تولید شود که لازمه این امر خطیر ورود، مشارکت، سرمایه‏ گذاری و فناوری کشورهای توسعه یافته است. مشارکت آلمان در منطقه سکزی اصفهان در راستای توسعه و راه اندازی نیروگاه عظیم خورشیدی در همین راستا مدنظر قرار گرفته و پیش بینی می‏ شود منطقه مورد اشاره انرژی 457 هزار خانه را در 3 دهه آینده تامین و فراهم سازد. در غرب کشور نیز، استان های آذربایجان شرقی و کرمانشاه از توانمندی قابل توجهی در این عرصه برخوردار هستند. توسعه آب گرم کن ‏های خورشیدی از نمونه اقداماتی است که در راستای بهره‏ مندی از انرژی پاک خورشیدی در برخی از این مناطق در دستور کار قرار گرفته است.
بهره ‏گیری یکی از روستاهای شهرستان دالاهو از آبگرمکن‏ های خورشیدی از نمونه اقداماتی است که در این راستا عملیاتی شده، امری که طبق اظهارات مراد شیخ‏ ویسی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه 70 درصد از هزینه‏ های آن را سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری تامین کرده است.
ماهشهر خوزستان نیز مستعد بهره‏ مندی از انرژی ‏های بادی است که با مشارکت کشور آلمان نیروگاه بادی در این منطقه راه ‏اندازی خواهد شد. پروژه های که به اعتقاد منصور قمر، فرماندار ماهشهر باعث اشتغالزایی نیز خواهد شد. مجاورت منطقه بادخیز هورالعظیم زمینه ‏ای مناسب برای توسعه و بهره ‏گیری از چنین طرح‏ هایی محسوب می‏ شود. طرح ‏های بسیار دیگری نیز در بخش راه ‏اندازی و توسعه انرژی ‏های پاک در کشور در جریان است، اما با این وجود، مشکلات و موانعی نیز در این عرصه وجود دارد.

موانع،چالش ‏ها و مشکلات پیش رو در طرح‏ های انرژی پاک
یکی از اصلی ‏ترین چالش‏ های پیش روی پروژه‏ های انرژی پاک، مشمول تامین اعتبارات چنین طرح‏ هایی می‏ شود، اگرچه دولت در برنامه‏ های آینده خود منابعی را پیش ‏بینی کرده، اما تامین و تخصیص مالی چنین طرح‏ ها و پروژه‏ هایی به دشواری انجام می‏ شود.
دیربازده بودن صنایع مرتبط با انرژی‏ های پاک نیز مزید بر علت شده تا کشورهای توسعه‏ یافته تمایل چندانی به سرمایه‏ گذاری در چنین طرح‏ هایی از خود نشان ندهند، اگرچه در بخش ‏هایی از کشور، سرمایه‏ گذاری کشورهای صاحب نام دیده می‏ شود، اما با عنایت به مناطق مستعدی که در کشور وجود دارد و پهنه وسیع جغرافیایی و نیاز مبرم به چنین انرژی‏ هایی سطح مشارکت چندان قابل توجه به نظر نمی‏ رسد.

از ناآشنایی عمومی تا هزینه‏ های سنگین استفاده از انرژی‏ های پاک
یکی دیگر از چالش های طرح‏ های مورد اشاره، ناآشنایی بخش قابل توجهی از عموم مردم به مزایا و ثمرات بهره ‏گیری از چنین طرح ‏هایی است. از سوی دیگر هزینه‏ های سنگین بهره ‏گیری از انرژی پاک در مقایسه با انرژی‏ های شایعی که استفاده از آن مرسوم است، نیز از دیگر موانع پیش روی توسعه و بهره ‏گیری از چنین پروژه ‏هایی است. با توجه به مخاطرات زیست محیطی که کشور با آن مواجه و دست به گریبان است، می‏ طلبد دولت با اختصاص یارانه، هزینه‏ های بهره ‏گیری از این طرح‏ ها را با کاهش هرچه بیشتری همراه سازد، اگرچه با عنایت به محدودیت‏ های مالی و اعتباری دولت تحقق چنین امری بسیار دشوار است، اما بدون شک هزینه ‏کرد در این عرصه، از تحمیل هزینه‏ های بهداشتی، درمانی و... جلوگیری و پیشگیری خواهد کرد و یقینا با تحقق این امر، سلامت زیست محیطی به نحو مطلوب‏ تری حفظ و تامین خواهد شد، موهبتی که کلیت جامعه از ثمرات آن منتفع خواهد شد.

نشریه پنجره ایرانیان ــ سال نهم ــ شماره 103 ــ اردیبهشت 95