«خاموشیِ» صنعت ساختمان‌

به گزارش دنیای اقتصاد، سریال کاهشی تورم مصالح ساختمانی در فصل زمستان نیز ادامه پیدا کرد. پس‌ازآنکه در بهار پارسال تورم مصالح ساختمانی به بیش از ۱۰۰‌درصد رسید و در قله قرار گرفت، مسیر کاهش تورم آغاز شد، طوری که در فصول تابستان و پاییز تورم ساختمانی به ۶۵ و سپس ۶/ ۳۹‌درصد رسید. این در حالی است که تازه‌‌ترین گزارش رسمی مرکز آمار نشان می‌دهد در زمستان ۱۴۰۰ نیز روند افت تورم ساختمانی ادامه پیدا کرد، طوری که تورم نقطه‌‌ای مصالح در این فصل با رسیدن به ایستگاه ۳۵‌درصد، به حدود یک‌سوم این نرخ در شروع سالی که گذشت رسید. بااین‌حال بازار مصالح ساختمانی اکنون تحت‌تاثیر استرس خاموشی‌‌های رایج چند سال اخیر قرار گرفته و درباره ادامه سریال کاهشی تورم ساختمانی تردید وجود دارد؛ کما اینکه بررسی تازه‌‌ترین نرخ‌ها در بازار مصالح نشان از افزایش بین ۲۰ تا بیش از ۴۰‌درصدی قیمت برخی اقلام کلیدی و پرمصرف در ساخت‌‌وسازها نظیر سیمان، گچ و آهن طی یکی دو ماه اخیر دارد.

تورم مصالح ساختمانی با تاخیر حدود دوساله نسبت به جهش قیمت مسکن رشد شتابان خود را آغاز کرد. طی یک سال ۹۷ که نخستین سال جهش قیمت مسکن در پایتخت بود، میانگین قیمت هر مترمربع آپارتمان مسکونی ۷۰‌درصد رشد کرد و این در حالی است که تورم مصالح ساختمانی در آن سال ۴۷‌درصد بود. جهش قیمت مسکن در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا کرد اما تورم مصالح ساختمانی همچنان بسیار محدود بود کما اینکه در سال ۹۸ میزان تورم مصالح ساختمانی به ۳۵‌درصد رسید. از سال ۹۹ روند تغییرات پرشتاب قیمت مصالح نیز آغاز شد و تورم مصالح به تورم مسکن نزدیک شد. میانگین رشد قیمت مسکن در یک سال ۹۹ معادل ۸۰‌درصد بود و این در حالی است که تورم مصالح در این سال نیز به ۷۶‌درصد رسید. در واقع سال ۹۹ را می‌توان اولین سال شروع متورم شدن بازار مصالح ساختمانی برای نزدیک شدن به تورم مسکن عنوان کرد.

هرچند به‌طورکلی انتظار می‌رود رشد قیمت نهاده‌‌های تولید، به رشد قیمت محصول بینجامد، اما در مورد مسکن و مصالح ساختمانی عکس این موضوع اتفاق افتاد، کما اینکه تورم مسکن پیش‌تر از تورم مصالح روند افزایشی به خود گرفت. علت این است که ریشه جهش مسکن در وهله اول حضور پررنگ سفته‌‌بازان و سوداگران در بازار مسکن به‌ویژه در سال‌های ۹۷ و ۹۸ بود. البته تورم قیمت زمین نیز به‌عنوان یکی از نهاده‌‌های اصلی تولید مسکن در قیمت نهایی معاملات بازار مسکن بی‌‌تاثیر نبود، اما نقش آن به‌مراتب کمرنگ‌‌تر از نقش سفته‌‌بازی و معاملات مکرر بود.

درنهایت ازآنجاکه موتور محرک تورم مسکن در دوره اخیر جهش، چیزی به‌جز تورم نهاده‌‌های تولید بود، رابطه همیشگی بین قیمت مسکن و مصالح ساختمانی به هم خورد و به‌این‌ترتیب پس از حدود دو سال از شروع جهش، بازار مصالح ساختمانی نیز وارد دوره رشد شتابان تورم شد تا رابطه ازدست‌رفته خود با قیمت در بازار مسکن را به‌این‌ترتیب احیا کند. از سوی دیگر عمر دوره جهش مسکن رفته‌رفته به پایان می‌‌رسد، طوری که در اواخر سال ۹۹ و اوایل سال ۱۴۰۰، سرعت رشد قیمت مسکن در تهران به یک‌‌ششم کاهش یافت و به دنبال آن شیب تورم ساخت نیز منفی شد، طوری که تورم مصالح ساختمانی که بهار پارسال در قله ۱۰۱‌درصدی قرار داشت، در تابستان ۱۴۰۰ به ۶۵‌درصد و در پاییز به ۶/ ۳۹‌درصد کاهش یافت. تازه‌‌ترین گزارش مرکز آمار مربوط به شاخص قیمت مصالح ساختمانی در فصل زمستان ۱۴۰۰ نیز حکایت از آن دارد که سریال کاهش تورم در این فصل نیز ادامه پیدا کرد و تغییرات نقطه‌‌ای قیمت مصالح در سه‌ماهه زمستان اخیر نسبت به فصل مشابه سال ۹۹ حدود ۵/ ۳۵‌درصد بوده است. به‌این‌ترتیب میزان تورم ساختمانی در زمستان ۱۴۰۰ تقریبا به یک‌‌سوم مقدار آن در بهار کاهش یافت.

بررسی‌ها نشان می‌دهد نقش دو عامل کلیدی در کاهش تورم مصالح ساختمانی غیرقابل‌انکار است. عامل اول وضعیت انتظارات تورمی است که در زمستان پارسال با توجه به روند جریان مذاکرات احیای برجام، عملا انتظارات تورمی تا حد زیادی مهار شده بود و این موضوع به کاهش رشد تورم مصالح ساختمانی نیز منجر شد. موضوع دوم پایان یافتن دوره جهش مسکن و تثبیت پساجهش در بازار مسکن بود که با توجه به تغییرات بسیار محدود قیمت مسکن در سال گذشته، عملا فعالان بازار مسکن را با این واقعیت روبه‌رو کرد که دوره جهش مسکن به‌کلی به اتمام رسیده است.

بااین‌وجود اینکه روند کاهش تورم مصالح ساختمانی ادامه پیدا کند، با تردید همراه است و علت این تردید، وقوع دو رخداد اثرگذار بر هزینه‌‌های ساخت در ماه‌‌های آینده است. رخداد اول «رفت‌وبرگشت التهاب تورمی» در بازار مصالح ساختمانی است که نتیجه تحقیق میدانی «دنیای‌اقتصاد» است. هرچند پارسال فصل‌به‌فصل از سرعت رشد قیمت مصالح ساختمانی کاسته شد، اما تازه‌‌ترین بررسی وضعیت تورم مصالح در بازار حاکی از رشد قابل‌توجه قیمت در یکی دو ماه گذشته است. تحقیق میدانی «دنیای‌اقتصاد» حکایت از آن دارد که در یکی دو ماه اخیر قیمت برخی مصالح پرمصرف نظیر سیمان بیش از ۴۰‌درصد افزایش یافته است. همچنین قیمت گچ با رشد ۳۰ تا ۴۰‌درصدی و قیمت آهن نیز با رشد نزدیک ۲۰‌درصدی همراه بوده است. به‌این‌ترتیب طی یکی دو ماه اخیر التهاب به بازار مصالح بازگشته است.

رخداد دوم که بررسی آن می‌تواند به پیش‌بینی وضعیت هزینه‌‌های ساخت در ماه‌‌های آینده کمک کند، مسئله تنظیم رابطه نسبی تورم مسکن و مصالح است. در تهران میانگین قیمت مسکن در پایان سال ۱۴۰۰ نسبت به ابتدای سال ۹۶ حدود ۸/ ۶ برابر شد و این در حالی است که باوجود دیرتر شروع شدن شتاب تورمی مصالح، میانگین قیمت مصالح ساختمانی در همین دوره نیز ۶ برابر شده است. به‌این‌ترتیب اگرچه رابطه تورم مصالح و مسکن به‌طور کامل احیا نشده، اما تا حد زیادی فاصله شکل گرفته جبران شده است.

استرس «خاموشی» در بازار مصالح

آنچه در یک ماه گذشته به شکل التهاب قیمت در بازار مصالح رخ داد، بیش از هر چیز نشات گرفته از انتظارات تورمی به دلیل افزایش ریسک غیراقتصادی موثر بر بازارها بود؛ اما افزون بر این عامل، نقش استرس تولیدکنندگان بابت اخبار جسته‌وگریخته شروع خاموشی‌‌ها هم‌زمان با قرار گرفتن در آستانه فصل تابستان نیز در التهاب قیمتی هفته‌‌های اخیر غیرقابل‌انکار است. به اذعان فعالان بازار مصالح ساختمانی، تورم مصالح ساختمانی در یک ماه اخیر در حالی افزایش یافته که بازار ساخت‌وساز همچنان راکد تلقی می‌شود و مصرف مصالح در بازار افزایش نیافته است؛ اما استرس برقی شکل گرفته در بازار بالادست مسکن سبب شده برخی سازنده‌‌ها نسبت به خرید مصالح و انبار کردن آن اقدام کنند.

از سوی دیگر برخی از فروشندگان مصالح اعلام می‌کنند که وضعیت ملتهب این بازار که هرسال در آستانه فصل گرما به دلیل شیوع خاموشی کارخانه‌‌های تولیدکننده رخ می‌دهد، قدری نیز تحت‌تاثیر انجام خریدهای سرمایه‌‌ای مصالح ساختمانی است؛ به این معنا که گروهی از فعالان ساختمانی باوجوداینکه اکنون پروژه فعال و در حال اجرا ندارند، اما نسبت به خرید برخی اقلام باهدف فروش با قیمت بالاتر اقدام می‌کنند. به‌این‌ترتیب ساخت‌وساز در گردنه «خاموشی» قرار گرفته و تنها درصورتی‌که تامین برق صنایع به نحوی مدیریت شود که به کاهش استرس تولیدکنندگان مصالح بینجامد، می‌توان امیدوار بود که سریال کاهش تورم مصالح ادامه پیدا کند.