اشتباه کارشناسان در نقد سیاست‌های وزارت راه و شهرسازی چه بود؟

به گزارش صما، روزهایی که دولت از طرح مسکن اجتماعی به‌عنوان اصلی‏ ترین سیاست خود برای خانه‏ دار شدن افراد کم‌درآمد رونمایی کرد، موج انتقادات و هجمه‏ های سنگینی از سوی طیف‏ های مختلف نظیر نمایندگان مجلس، شهردارها و... برای تعجیل دولت در اجرایی کردن این طرح به راه افتاد.

در برابر این انتقادات اما وزارتخانه راه و شهرسازی عموما معضلاتی نظیر تنگناهای مالی، ضرورت اتمام پروژه‏ های نیمه‌کاره مسکن مهر، بیم تکرار تجربه شکست‌خورده طرح مسکن مهر و... را به‌عنوان عوامل احتیاط خود برای تعلل در عملیاتی کردن طرح مسکن اجتماعی مطرح کرد.

اما با تصویب طرح مسکن اجتماعی توسط کمیسیون زیربنایی دولت به نظر می‌رسد سرانجام پس از مدت‌ها بالاخره گویا زمینه‌های لازم برای اجرایی شدن این طرح فراهم شده است. دراین‌بین ذکر این نکته ضروری است که بدانیم اساساً در طول دوره مدیریت عباس آخوندی در راس وزارتخانه راه و شهرسازی یکی از شاخص‏ ترین گزینه‏ های هدف‏ گذاری منتقدان سرسخت دولت در حوزه مسکن که به‏ عنوان اهرم فشاری برای ناکارآمد جلوه دادن مدیریت وزیر راه بارها مورداستفاده قرارگرفته است همین طرح مسکن اجتماعی بوده است.

به‌عنوان مثال حتی وقتی یک جدل رسانه‏ ای بین وزاتخانه راه و شهرسازی و شهرداری تهران در سطح دو معاون این نهاد صورت گرفت، معاون شهردار تهران در برابر انتقادات کارشناسی معاون وزارت راه درباره گودبرداری‌های غیراصولی با لحنی کنایه‏ وار و گویی دستش برای تخریب دولت‌ پر است، گفت: بهتراست وزارتخانه راه و شهرسازی به دنبال اجرایی کردن طرح مسکن اجتماعی برود.

اما به فاصله کوتاهی پس از انتشار خبر تصویب طرح مسکن اجتماعی که از قرارمعلوم باعث شد به مدت کوتاهی منتقدان عباس آخوندی در محاق سکوت بروند، گویا این‏بار نوبت به کارشناسان پیشکسوت مسکن رسیده تا دولت را از بابت نحوه اجرایی کردن طرح مسکن اجتماعی زیر سوال ببرند. به‌طوری‌که به فاصله دو روز پس از انتشار خبر مربوط به طرح تامین مسکن اجتماعی یک کارشناس مسکن دولت را متهم به ندانم‌کاری در طرح مسکن اجتماعی کرد و سپس گفت: موفق شدن در موضوع مسکن اجتماعی، مقدم بر هر چیزی، نیازمند «نهادسازی» است. وی خطاب به مسئولان وزارتخانه راه و شهرسازی عنوان کرد دولت گمان می‌کند باید برای هر کاری اول منابع و بودجه تعریف کرد و دولت نمی‌داند نهادسازی مقدم بر هر کاری است.

کمال اطهاری ادامه می‌دهد: اگر سازوکار مسکن اجتماعی دقیق و به‌درستی تکمیل نشود، تله فضایی فقر بسیار شکننده و نگران‌کننده شکل می‌گیرد. به گمان من این دو خطا درمجموع بسیار عجیب است و نشان می‌دهد این دولت از رفتارهای پیشینیان عبرت نگرفته و تنها می‌خواهند ادعاهایشان را در سطح پیش ببرند. واقعیت این است که اقتصاد و جامعه ایران دیگر فرصتی برای خطای جدید ندارد.

به باور ناظران اظهارات این کارشناس پیشکسوت و صاحب‌نام حوزه مسکن درحالی است که شواهد و قرائن حاکی از آن است که ازقضا تعلل دولت یازدهم برای ورود به طرح مسکن اجتماعی علاوه بر دلایل مالی و نیز معضلات مسکن مهر، نگاه‏ های آمایشی ونیز نهادسازی به این امر بوده است.

اما نکته جالب نحوه بیان و ادبیات این کارشناس در نقد بیان نقدهای کارشناسی خود است به‌گونه‌ای که به‌صراحت صفت ندانم‌کاری به دولت نسبت داده است. این درحالی است که اساساً در دوره‏ های پیشین اصولا ادبیات کارشناسانی از این دست، در نقد مسکن مهر بسیار محتاطانه و محافظه‏ کارانه صورت گرفته است.

به‌هرروی شکی نیست که هشدار برای عدم تکرار تجربه تلخ و فقرافزای مسکن مهر از جانب کارشناسان اقتصادی بجاست، اما بین این هشدار و اندیشه مسکن اجتماعی تضادی وجود ندارد.

بدنه کارشناسان وزارت راه و متولیان امر مدعی هستند که عوارض اجتماعی، اقتصادی و هنجاری مسکن اجتماعی چیزی نیست که از جانب برنامه‏ ریزان مسکن و مسئولان اجرایی ناگفته و مغفول مانده باشد؛ اما از چنین فرضی حکم اجتناب از مسکن اجتماعی برنمی‌آید و به‌منزله اشتباهی از همان دست تلقی نمی‏ شود. مسکن اجتماعی که از زبان حامد مظاهریان در حاشیه همایش بین‏ المللی شکوفایی شهری نقل شد عبارت از مسکن حمایتی است که طیف وسیعی از اقدامات دولت‏ ها و شهرداری ‏ها برای کمک به اسکان شهری را در برمی‌گیرد. این راهبرد برخلاف آن‌که کمال اطهاری در نقد خود بر آن اظهار کرد اشتباه نیست و بلافاصله به معنای افتادن در تله فقر آن‌گونه که مسکن مهر پیش آورد نیست. شکی نیست که هشدار همیشه خوب است اما زمانی نقد کارشناسانه به یک سیاست واجد اثر و مفید تبدیل می ‏شود که جزییات برنامه مشخص باشد و با تحلیل علمی موردسنجش و ارزیابی قرار گیرد که لااقل در این نقد کارشناس مذکور چنین نشده است.