تشریح مشکلات حوزه زمین‌گرمایی در کشور

به گزارش ایسنا، یونس نوراللهی در خصوص پتانسیل‏‌سنجی منابع زمین گرمایی در کشور اظهار کرد: مطالعات در حوزه انرژی زمین گرمایی در ایران از سال 1354 آغاز شد و یک شرکت ایتالیایی مطالعاتی را در شمال غرب ایران انجام داد که بر اساس نتایج آن چهار منطقه دارای پتانسیل زمین گرمایی (سبلان، خوی - ماکو، سهند و دماوند) شناسایی شدند.

نوراللهی افزود: این مطالعات درسال 1364 مجدد از سر گرفته شد و با توجه به نتایج مطالعات قبلی در بررسی‌های جدید بیشترین تمرکز بر منطقه سبلان بود. پس از آن در سال 1375 مجددا پروژه پتانسیل سنجی انرژی زمین گرمایی آغاز شد که سایر مناطق کشور نیز مورد بررسی قرار گرفت و علاوه بر چهار منطقه فوق، 10 منطقه دیگر نیز شناسایی شد که در مناطقی چون تفتان - بزمان، طبس- فردوس، خور- بیابانک، تکاب - هشترود و اصفهان - محلات پتانسیل‌های بسیار خوبی مشخص شد.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران همچنین عنوان کرد: با ادامه مطالعات که سال 2011 در دانشگاه کیوشو ژاپن انجام و تکمیل شد، نهایتا 18 منطقه دارای پتانسیل زمین گرمایی در کشور شناسایی شد که این مناطق عمدتا توان تولید برق را دارند و این نشان می دهد ایران منابع بسیاری در انرژی زمین گرمایی دارد. اطلاعات، داده‌ها، شاخص‌ها و مظاهر زمین شناسی، ژئوشیمی و ژئوفیزیکی نشان می‌دهد که احتمال وجود مخزن در این مناطق بسیار بالا است.

وی خاطر نشان کرد: از بین این 18 منطقه با توجه به اینکه سبلان اولویت نخست را دارا بود، از سال 1374 مطالعات در این منطقه توسط سازمان انرژی‌های نو ایران (سانا) شروع شد و یک شرکت نیوزلندی کارهای مربوط به مطالعات مختلف اکتشافی این منطقه را انجام داد و نهایتا محل حفر سه چاه اکتشافی را مشخص کردند که این سه حلقه چاه با همکاری شرکت ملی حفاری ایران حفر شدند. در این منطقه مخزنی با دمای حدود 250 درجه سانتی گراد شناسایی شد که دمای بسیار خوبی برای استحصال برق است.

نوراللهی تصریح کرد: در نهایت محاسبات و مدل‌سازی عددی مخزن در این منطقه انجام شد که نتایج این مطالعات امکان استحصال حداقل 55 مگاوات برق به عنوان پتانسیل توسعه این منطقه بود. سپس تعداد 8 حلقه چاه دیگر نیز حفاری شد و در حال حاضر گفته می‌شود تا 200 مگاوات نیز توان تولید برق در این میدان زمین گرمایی وجود دارد.

 وی درباره مشکلات حوزه زمین گرمایی در کشور گفت: در حال حاضر سازمان انرژی­‌های نو ایران به عنوان سازمان متولی توسعه انرژی زمین گرمایی در کشور زیرساخت‌های لازم در بخش اکتشاف، حفاری و ارزیابی مخازن را در اختیار ندارد. در واقع بخش اعظم کارهای مربوط به بهره‌­برداری از منابع زمین گرمایی، مطالعات اکتشافی و استحصال بخار از درون زمین است که زیرساخت­های لازم در سانا و حتی وزارت نیرو وجود ندارد. وقتی بخار از زمین خارج شد و در دسترس قرار گرفت، احداث نیروگاه تفاوت چندانی با نیروگاه حرارتی معمولی ندارد که بیشتر این بخش دوم مربوط به وزارت نیرو است.

مدیرگروه انرژی‌های تجدیدپذیر و محیط زیست دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران توضیح داد: معضل ما این است بعد از 20 سال هنوز درگیر بخش اول هستیم و فقط 8 حلقه چاه حفر شده، ولی متاسفانه تاکنون امکان بهره برداری از این چاه­‌ها ایجاد نشده است. در حالی که در سایر کشورها بعد از حفر هر یک یا دو حلقه چاه، نیروگاهی کوچک برای بهره‌برداری از آن احداث شده و همزمان با حفر چاه‌­های بعدی با تولید برق، درآمد کسب می‌کنند و این اتفاقی است که در کشور ما رخ نداده است.

وی تصریح کرد: بیش از 10 سال است که برخی از چاه‌‏های حفر شده به حال خود رها شده‏ اند و چه بسا بیشتر آنها ممکن است در اثر رسوب‏ گذاری از بین رفته باشند. در کشورهای توسعه یافته بطور استاندارد، یک چاه تولیدکننده سیال زمین گرمایی حتی برای یک ماه هم بلااستفاده رها نمی‌شود.

نوراللهی با اشاره به اینکه زنجیره ساختارها، نیروی انسانی، شرایط و امکانات لازم برای فرایند مطالعات زمین­‌شناسی، ژئوشیمی، ژئوفیزیک، حفاری و آزمایشگاه در کشور شکل نگرفته است، گفت: ضرورت دارد تا مانند کشورهای پیشرو متولی واحدی برای آن مشخص شود.

وی به مطالعات خود بر روی ساختار توسعه زمین گرمایی در کشورهای مختلف اشاره و عنوان کرد: در این کشورها به زمین گرمایی به عنوان منبع اقتصادی انرژی نگاه می‌شود، به عنوان مثال در کشورهای پیشرو به منابع زمین گرمایی مثل مخازن نفت و گاز به عنوان منبع انرژی نگاه می‏‌شود و شرکت‎های متخصص در زمینه اکتشاف منابع زمین و استحصال بخار فعالیت کرده و مبادرت به شناسایی و استحصال بخار از زمین می‏‌کنند و سپس این بخار تولید شده را به دستگاه مالک و بهره‌­بردار نیروگاه بعنوان منبع انرژی می‌فروشند. به عبارت دیگر می‌توان گفت به بخار تولید شده از چاه‌های زمین گرمایی همانند گاز طبیعی بعنوان یک حامل انرژی نگاه می‌شود.

این محقق انرژی‌­های تجدیدپذیر اظهار کرد: علاوه بر موضوع تولید برق از منابع زمین گرمایی باید در کشور حمایت جدی از بخش استفاده مستقیم حرارتی از منابع زمین گرمایی صورت پذیرد. متخصصان این حوزه معتقدند در هر منطقه‌ای که بتوانیم از حرارت مستقیم زمین بهره‌‏برداری کنیم، تبدیل آن به برق مگر به ضرورت، منطقی نیست. شاهد این مدعا این است که در دنیا بیش از 30 هزار مگاوات استفاده حرارتی از منابع زمین گرمایی می‌شود، در حالی که این رقم برای تولید برق حدود 13 هزار مگاوات است.

وی در پایان تصریح کرد: در کل در منابع تجدیدپذیر از جمله زمین گرمایی، متولی مشخصی برای بخش حرارت تعیین نشده است که این مساله باعث عدم توجه به این بخش در سالیان گذشته شده و در نتیجه توسعه کافی و متناسب با ظرفیت کشور اتفاق نیفتاده است. از سوی دیگر سازمان انرژی­‌های نو ایران نیز با توجه ماهیت و ماموریت سازمانی خود، متولی امر حرارت نیست. لذا مهم‏ترین کاری که باید هرچه سریع تر تصمیم‌­گیران انجام دهند، تعیین یک متولی مشخص برای کاربردهای حرارت حوزه انرژی‏‌های تجدیدپذیر است که در این صورت می‏توان امیدوار بود انرژی زمین گرمایی نیز در بخش حرارت و برق مسیر کاربردی و تجاری شدن را به سرعت طی کند.