مبحث 19 مقررات ملی ساختمان چیست و چه می خواهد؟

مصرف لجام گسیخته انرژی  یکی از معضلات بزرگ کشور است و باوجود آن که سال های طولانی مسئولان با این مورد درگیر هستند و همواره به دنبال راهکاری برای رفع آن بوده اند همچنان این مسئله پابرجاست. مبحث 19 مقرررات ملی ساختمان نیز یکی از راهکارهایی است که در سال 1370 به تصویب هیات وزیران رسید و اجرای آن در ساختمان‌های کشور الزامی شد، اما با وجود گذشت سال ها،  هنوز این مبحث به طور کامل اجرا نمی شود و با وجود اهمیتی که این مبحث دارد شاید بسیاری از افراد جامعه با این مقوله آشنایی کامل ندارد تا در زمان خرید خانه به آن توجه و آن را از سازنده ساختمان تقاضا کنند.

اما مبحث 19 مقررات ملی ساختمان چیست و اجرای این مبحث در ساختمان های کشور  چقدر در صرفه جویی مصرف انرژی تأثر گذار است؟ مطابق با ماده 33 قانون نظام مهندسی کشور، مسئولیت نظارت عالیه بر اجرای ضوابط و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای تمامی ساختمان‌ها بر عهده وزارت مسکن و شهر‌سازی است. وزارت مسکن بر مبنای این ماده اقدام به انتشار مقررات ملی ساختمان در 20 مبحث کرده است که مبحث 19 آن مربوط به صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان است.  مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در سال 1370 به تصویب هیات وزیران رسید و اجرای آن در ساختمان‌های کشور الزامی شد. این مبحث چندین بار باز‌نگری شده که آخرین آن در سال 1381 بوده و پس از باز‌نگری به تمامی ارگان‌های کشوری ابلاغ شده است.

بر اساس مبحث 19 مقررات ملی ساختمان رعایت این موارد در ساختمان الزامی است:

• عایقکاری حرارتی پوسته خارجی ساختمان ( عایقکاری حرارتی سقف و دیوار‌هایی که با محیط بیرون و یا فضا‌هایی که از نظر دمایی کنترل نمی‌شوند و سقف پیلوت ) اجباری است.
• نصب پنجره‌های دو‌جداره با قاب‌های آلومینیومی ترمال بریک، چوبی و یا P.V.C استاندارد
• عایقکاری حرارتی کانال‌های هوا، لوله‌های تاسیسات و سیستم تولید آب گرم
• نصب سیستم‌های کنترل‌کننده موضعی دما نظیر شیر‌های ترموستاتیک بر روی رادیاتور‌ها
• نصب سیستم‌های کنترل مرکزی هوشمند و مجهز به سنسور اندازه‌گیری دمای هوای محیط
• اجرای این موارد حداقل 50% کاهش مصرف سوخت در ساختمان را به دنبال دارد.

 سوال مهم دیگر این است که شرکت بهینه سازی مصرف سوخت در اجرای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان چه وظیفه ای دارد و تاکنون برای اجرای این مبحث چه اقداماتی انجام داده است؟ شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت وظیفه سیاستگذاری مصرف انرژی و تدوین استاندارد‌های مصرف و برچسب انرژی و ارائه راهکار‌های مصرف منطقی انرژی را از جانب وزارت نفت به عهده دارد. از آنجایی که بخش عمده‌ای از تلفات انرژی در ساختمان‌ها صورت می‌گیرد سازمان بخشی از فعالیت خود را به این بخش معطوف کرده است.  بخش ساختمان و مسکن شرکت بهینه سازی مصرف سوخت از سال 1380 در خصوص اجرائی کردن مبحث 19 مقررات ملی ساختمان فعالیت مستمر داشته است. این فعالیت‌ها شامل هماهنگی با شهرداران مناطق مختلف شهر تهران به وسیله جلسات فنی هفتگی، ایجاد کار‌گروه مبحث 19 در مراکز استان‌های کشور، همکاری با کمیته تدوین مبحث 19 در خصوص باز‌نگری این مبحث، انعقاد قرارداد‌های سود تسهیلات با تولید‌کنندگان مصالح عایقکاری ساختمان، تهیه و تدوین استاندارد‌های عایق‌های حرارتی ساختمان و تجهیز آزمایشگاه‌های مصالح عایقکاری حرارتی به منظور تضمین کیفیت و استاندارد مصالح عایقکاری استفاده شده در ساختمان بوده است. در زمینه آموزش مبحث 19به مهندسین و کادر فنی مجری ساختمان‌ها نیز بخش ساختمان و مسکن دوره‌های متعددی با همکاری اساتید مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و سازمان نظام مهندسی کشور از سال 1381 تاکنون ارائه کرده است.

 اما وزارت مسکن و شهر‌سازی مسئولیت نظارت عالیه بر اجرای ضوابط و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای ساختمان‌ها را به عهده دارد، سازمان نظام مهندسی و شهرداری‌ها نیز ساخت و ساز در شهر‌ها را نظارت، کنترل و ساماندهی می‌نمایند. معاونت معماری و شهر‌سازی شهرداری تهران و معاونت محیط‌زیست شهرداری تهران دو سازمان هستند که به طور مستقیم در خصوص اجرای مبحث 19 مسئولیت و فعالیت دارند.

موانع و مشکلات پیش رو

مشکلات متعددی جهت اجرائی شدن مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در کشور وجود دارد که برای فائق آمدن به مشکلات مذکور و اجرائی کردن مبحث 19 مقررات ملی ساختمان اجرای موارد متعددی به طور همزمان ضروری است. با توجه به ارزان بودن حامل‌های انرژی در کشور و نداشتن آگاهی عمومی در خصوص ضرورت کنترل مصرف انرژی،‌ اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی عمومی در این زمینه از فعالیت‌های اصلی شرکت بوده است، در این خصوص از طریق انواع کاتالوگ و بروشور، جرائد، روزنامه‌ها، نشریات و رادیو و تلویزیون و سایر رسانه‌های عمومی نسبت به آگاه‌سازی عمومی در کشور اقدام شده است. اطلاع‌رسانی تخصصی باید علاوه بر سازندگان ساختمان، به خریداران ساختمان نیز داده شود. به دلیل عدم آگاهی مهندسین و سازندگان و دست‌اندر‌کاران صنعت ساختمان در خصوص نحوه عایقکاری و اجرای مبحث 19 در ساختمان، اطلاع‌رسانی و آموزش به این افراد نیز در دستور کار شرکت بهینه سازی مصرف سوخت قرار دارد و تاکنون دوره‌های آموزشی متعددی توسط بخش ساختمان و مسکن برگزار شده است. تهیه و تدوین نرم‌افزار‌های تخصصی و عمومی در این زمینه نیز در زمره فعالیت‌های این بخش از شرکت می‌باشد. در حال حاضر با وجود آنکه اجرای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در تمامی ساختمان‌های در حال ساخت اجباری و الزامی اعلام گردیده است، هنوز هماهنگی‌های لازم در ساختمان‌های اجرائی و ناظر وجود ندارد.

ضرورت  فرهنگ سازی و اطلاع رسانی صحیح

ارزان بودن حامل‌های انرژی در کشورکه با توجه به اقدام صورت گرفته دریک سال گذشته کاهش یافته اما متاسفانه حساسیت مردم را نسبت به استفاده صحیح و بهینه از آنها کم کرده است. مثال‌های زیادی در این رابطه وجود دارد. به عنوان نمونه استفاده از پوشش گرم در زمستان در منازل و محل کار به دلیل دمای بالای محیط، کمتر مشاهده می‌شود و یا در بسیاری از فضا‌های اداری در زمستان برای کاهش دمای داخلی پنجره‌ها را باز می‌کنند. این نمونه که تعداد آنها کم نیست بیانگر این واقعیت است که ارزش انرژی مصرفی برای عموم افراد مفهوم نبوده و نیاز به تبلیغات و آگاه‌سازی همه جانبه‌ای در این خصوص وجود دارد همانگونه که در بالا اشاره شد‌ اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی عمومی در این زمینه از فعالیت‌های اصلی شرکت بهینه سازی مصرف سوخت بوده است، در این خصوص از طریق انواع کاتالوگ و بروشور، جرائد، روزنامه‌ها، نشریات و رادیو و تلویزیون و سایر رسانه‌های عمومی نسبت به آگاه‌سازی عمومی در کشور اقدام شده است.

نشریه پنجره ایرانیان، سال پنجم ، شماره 53 ، اسفندماه 1390