کاشی و آجر به جای سنگ، شیشه و کامپوزیت

اشاره: چند وقتی است که اعضای شورای اسلامی شهر تهران مصمم شده‌اند تا به نازیبایی‌های شهری پایان دهند و الگویی برای نماهای ساختمان معرفی کنند. اما هنوز الگو مشخص نشده که به ناگاه طرحی با عنوان الزام شهرداری پایتخت به رعایت اصول معماری اسلامی – ایرانی و زیباسازی نما و منظر ساختمان‌های شهری در دستور کار شورای پایتخت قرار گرفت و قید یک فوریت آن را تصویب هم کردند. رسیدگی به جزییات این طرح به دلیل اختلاف نظر اعضای شورای شهر باعث شد تا این طرح برای بررسی کارشناسی بیشتر به کمیسیون عمران شورا برگرداننده شود و پس از آن دوباره برای تصویب به صحن پارلمان شهری آورده شود.البته نظم بخشیدن به نمای شهر امری مورد تایید است اما اینکه شاخص‌ها و مولفه‌های معماری ایرانی و اسلامی چیست و تا چه میزان می‌توان مالکان و سازندگان ساختمان‌ها را وادار به رعایت الزامات تصمیم احتمالی شورا کرد، جای بحث دارد. به ویژه اینکه رییس شورای شهر تهران پیشنهاد حذف شیشه و سنک و کامپوزیت از نماهای شهری و ساختمان‌ها را مطرح کرده تا به گفته او لباس ساختمان‌های پایتخت از جنس کاشی و آجر باشد. از سوی دیگر زمزمه‌های انتقادی از نماهای شهری هم شنیده می‌شود و شاید تصویب طرح شورای پایتخت باعث شود تا دیگر شهرها هم دست به تصمیم‌های جدیدی بگیرند. تا فرصت باقی است پیشنهاد می‌کنیم کارشناسان، طراحان، مهندسان و فعالان در بخش نمای ساختمان دست به قلم شده و تا دیر نشده نظرات خود را مطرح کنند. وگرنه از قدیم هم گفته‌اند که چه زود دیر می‌شود. گزارش ویژه پنجره‌ایرانیان را بخوانید:

شهروندان غصه دار می‌شوند

رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران با انتقاد از فضا و منظر شهری گفت: انسان وقتی به این شهر نگاه می‌کند غصه دار می‌شود.علیرضا دبیر عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران در جریان بررسی طرح الزام شهرداری به رعایت اصول معماری اسلامی - ایرانی و زیباسازی نما و منظر ساختمان‌های شهری ، با بیان اینکه فرهنگ معماری ایرانی به ویژه در دوران اسلامی یکی از گرانبهاترین و با ارزش‌‌ترین میراث‌های تاریخ بشری است گفت: متاسفانه این معماری اصیل و ریشه دار امروز بیش از هر زمان دیگری مورد تهاجم قرار گرفته و نه تنها به آن پرداخته نشده بلکه مورد غفلت و فراموشی قرار گرفته‌است. او ادامه داد: سودجویان در احداث ابنیه به سبک‌های دیگر معماری که عمدتا با فرهنگ اسلامی ما در مغایرت است، روی آورده‌اند و هرج و مرجی را باعث شده‌اند و نتیجه آن بی هویتی در عموم شهرها خصوصا در کلانشهر تهران است.وی در ادامه با بیان اینکه ما باید در تصویب قوانین تامل کنیم که در اجرا با سرعت بیشتری دنبال شوند گفت: در کشور هم مشاهده می‌کنیم تصمیمات عجولانه در اجرا با مشکل روبرو می‌شود. در یکی از ماده‌های این طرح ممنوعیت استفاده از کامپوزیت مطرح شده، اما هیچ جزئیاتی بیان نشده است.دبیر درخواست کرد: طی فرصتی سه ماهه به شورا مجموعه کاملی در این رابطه تدوین شود تا ضمانت اجرایی نیز داشته باشد.

الگوی چیست؟

رسول خادم هم با اشاره به اینکه هنوز تعریف مشخصی از معماری اسلامی به دست نیامده گفت: ما باید اول مشخص کنیم معماری اسلامی یعنی چه و شاخص‌های آن چیست. وقتی هنوز این مسئله برای کارشناسان معماری روشن نیست ما چگونه در این زمینه شاخص ارائه کنیم.

احمد مسجد جامعی عضو کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران نیز در ادامه با اشاره به اینکه معماری اسلامی بر اساس منطقه و نوع شهروند فرق می‌کند، گفت: مساجدی که در ایران ساخته می‌شود، با دیگر کشورها متفاوت است؛ حتی مسجدی که در زاهدان ساخته می‌شود، با گیلان متفاوت است، زیرا متقضیات تاریخی و فرهنگی متفاوتی دارند.وی با بیان اینکه شهر مقدم بر شهروند نیست، گفت: شهر اسلامی با شهروند اسلامی تحقق پیدا می‌کند و باید به نسبت نیازهای انسانی شهرمان را بسازیم.

شاخص نداریم اما مشکل را حل می‌کنیم

مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران در ادامه جلسه با تشبیه معماری ایرانی - اسلامی به شعر حافظ گفت: نمی‌توانیم شاخص‌های هنر ایرانی را مشخص کنیم همانطور که نمی‌توان شاخص‌های شعر حافظ را مشخص کرد.وی با تاکید بر اینکه هدف از ارائه این طرح تعریف شاخص‌ها نیست گفت: ما می‌خواهیم اعمالی که ضد این معماری غنی است را کنار بگذاریم به طور مثال استفاده از کامپوزیت در نمای خانه‌های مسکونی صحیح نیست یا نمای شیشه چه نسبتی با معماری ایرانی دارد.رئیس شورای شهر تهران با بیان اینکه متاسفانه ساختمان‌های شهرداری و ساختمان‌های دولتی که باید سنبل و نماد معماری ایرانی اسلامی باشد را هیچ نشانه‌ای از این معماری ندارد خاطرنشان کرد: ساختمان شهرداری مناطق 10، 7 و 9 یا ساختمان وزارت نیرو و مسکن و شهرسازی هیچ شاخصه‌ای از معماری ایرانی اسلامی ندارند، حتی ساختمان شورا و شهرداری مرکز.وی گفت: چرا باید تمام نماهای شهر ما را از نمادهای شیشه‌ای و آهنی پر کنند؟ او تاکید کرد: ما اگر دنبال تعریف شاخص‌ها باشیم، 30 سال دیگر هم به شاخص دست پیدا نمی‌کنیم.چمران ادامه داد: تمام این نماهای شیشه‌ای در زمان رخ دادن یک انفجار به ترکش تبدیل می‌شوند یا در هنگام رخ دادن زلزله خطرآفرین هستند.

نمای شهر آشفته است و ناهنجار

خسرو دانشجو نیز در ادامه این جلسه با بیان اینکه نمای شهر ما بسیار آشفته و ناهنجار است گفت: میزان آشفتگی‌ها به حدی بالا رفته که دخالت را می‌طلبد و ما نمی‌توانیم به صرف اینکه بگوییم هر کسی بر خانه خود مالکیت دارد و بنابراین هر طور نمایی تهیه کند.وی با اشاره به اینکه معماری اسلامی ایرانی موضوع بسیار پیچیده‌ای است گفت: این طرح حداقل کاری است که برای کاهش این ناهنجاری‌ها می‌توانیم انجام دهیم و نقطه آغازین کار است . او ادامه داد: مطمئنا با این نوع طرح‌ها آشفتگی نماهای تهران چاره نمی‌شود.حسن بیادی نیز ساماندهی نماهای شهری را ملزم به فرهنگ سازی دانست و گفت: نقش فرهنگ در این زمینه بسیار پررنگ است.همچنین معصومه آباد در ادامه با بیان اینکه وقتی قوانین بالا دستی در این زمینه وجود دارد چرا چنین طرحی در شورا باید ارائه شود افزود: تغییر رویه در بررسی طرح‌های اجتماعی و سایر طرح‌ها صحیح نیست .چمران در پاسخ به وی گفت: نباید در طرح‌ها گروکشی کنیم.مرتضی طلایی نیز در ادامه جلسه با اشاره به اینکه انسان با نگاه کردن به نمای پایتخت غصه دار می‌شود گفت: باید دید این طرح می‌تواند انتظارات اولیه ما را برآورده کند.در ادامه خادم درخواست کرد این طرح با رویکرد ساماندهی منظر شهری دوباره در کمیسیون عمران مورد بازنگری قرار گیرد که اعضا با فرصت یک هفته‌ای برا انتخابات عنوان درستی بر این طرح و ویرایشی بر متن موافقت کردند.چمران نیز در این رابطه گفت: این طرح‌ها سال‌ها عقب افتاده و سازمان‌های متولی در خصوص آن کم کاری کرده‌اند حالا یک هفته دیگر نیز آن را به تاخیر بیاندازید.

جزییات طرح شورا از زبان رییس شورا

رئیس شورای شهر تهران با اعلام اینکه محدودیت‌های برای استفاده از کامپوزیت در نماهای ساختمان‌های مسکونی ایجاد می‌شود گفت: همچنین سیاست‌‌های تشویقی برای استفاده از مصالح ایرانی همچون آجر پیش‌بینی شده است.مهدی چمران گفت: در این طرح به چند نکته تاکید شده از جمله مصالحی که در ساختمان‌های شهری بکار می‌روند. متاسفانه شاهد بکارگیری بی رویه مصالحی همچون کامپوزیت در خانه‌های مسکونی هستیم.او تاکید کرد: کامپوزیت‌های آلومینیومی در ساختمان‌های اداری - تجاری و کارخانه‌ها کاربرد دارند، اما کارایی برای منازل مسکونی ندارند و با نظام هندسی معماری و هویتی معماری ما در تضاد هستند و نباید در واحدهای مسکونی بزرگ و یا کوچک بکار گرفته شوند. چمران افزود: همچنین برای کمتر استفاده شدن این مصالح در ساختمان‌های دیگر نیز عوارضی برای آن تعریف شده است.وی ادامه داد: برای کاربرد بیشتر مصالحی که با معماری خود ما همخوانی داشته باشد مانند آجر تخفیفی در عوارض پیش بینی شده و یا سیاست‌های تشویقی تعریف می‌شود. مردم نیز از این مصالح استقبال می‌کنند زیرا برخلاف کامپوزیت‌هایی که لبه‌هایشان کچ و معوج می‌شود و مشکلات زیادی را به همراه دارد و نمای نامناسبی برای فضای شهری ایجاد کرده شکل زیباتری به شهر می‌دهد.رئیس شورای شهر تهران با اشاره به بخش‌های دیگر این طرح گفت: در حال حاضر بعد از نهایی شدن ساخت و سازها بر روی نماهای ساختمان‌ها هر کاری انجام می‌شود، از نصب کولر گازی و آبی گرفته تا کانال‌های عجیب و غریب که تاثیرات بدی در فضای شهری می‌گذارد.وی با تاکید بر اینکه این موضوع پیش از این نیز طی بخشنامه‌هایی ممنوع شده بود، افزود: در طرح معماری ایرانی- اسلامی بر موضوع نظارت بر ساختمان‌ها پس از صدور پروانه کار تاکید شده است.

مشکل نماهای شهری را حل کنیم

واکنش رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان‌های کشور هم شنیدنی است که گفته است: مشکل نماهای ساختمان‌های پایتخت را باید با همکاری تمامی نهادهای مسئول حل کرد و نباید به دنبال انداختن توپ به زمین یکدیگر بود .مهدی هاشمی با اشاره به انتقادهای اعضای شورای شهر تهران نسبت به نماهای ساختمان‌های شهر تهران گفت: این اشکال وارد است وبه جای پیدا کردن مقصر و انداختن توپ به زمین هم دیگر باید مشکل را حل کنیم .وی ادامه داد: مسئولیت این کار با وزارت راه و شهرسازی است و باید به همراه مجلس نقش مطالبه گری را ایفا کند و سازمان مهندسی و شهرداری‌ها نیز مجری باشند البته امیدواریم با هم افزایی اصولی و منطقی نهادهای مسئول این مشکل برطرف شود.به گفته هاشمی در زمینه نماهای ساختمانی نباید برای آغاز کار، به دنبال تعریف ایده‌آل‌ها بود بلکه باید گام به گام ساماندهی نماهای شهری را پیش برد.رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان‌های کشوردر ادامه با اشاره توقف صدور شناسنامه فنی گفت :وزارت مسکن وشهر سازی باید در این زمینه جدی تر موضوع را دنبال کند و از وزارت کشور،شهرداری و نظام مهندسی بخواهد با سرعت بیشتری صدور شناسنامه فنی را آغاز کنند .

از معماری اسلامی فاصله گرفته‌ایم

سخنگوی شهرداری تهران گفت: متاسفانه معماری شهر تهران از معماری اسلامی فاصله گرفته است.محمدهادی ایازی در مورد انتقاد اعضای شورای شهر مبنی بر فاصله گرفتن نماهای ساختمان‌های شهر تهران از معماری اسلامی گفت: ما خودمان هم از معماری و شهرسازی تهران انتقاد داریم.وی افزود: هم اکنون بسیاری از نماهای ساختمان‌های تهران از شیشه، کامپوزیت و سنگ است، در حالی که معماری اصیل ایرانی و اسلامی بعضا با آجر و کاشی بوده است و این خلاء دیده می‌شود. او تاکید کرد: ولی در بخش نماهای فرهنگی و محیطی پایتخت اقدامات خوبی برای ترویج فرهنگ اسلامی و ایرانی مطرح شده که مورد تشویق و تقدیر شهروندان قرار گرفته است.معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران اظهار داشت: هم اکنون در شهر تهران 1843 مسجد داریم که بسیاری از آنها حتی گلدسته و گنبد ندارند.او با بیان اینکه مسجد را مردم و دستگاه‌های دولتی می‌سازند، ولی باید این مسجد نشان داده شود چرا که نشان دهنده معماری ایرانی و اسلامی است، افزود: شهرداری هم اخیرا مساجدی که در فضاهای پر تردد شهر است را زیباسازی و بازسازی کرده است.

ماهنامه پنجره ایرانیان – شماره62-