اتلاف انرژی در ایران؛ فاصله زیاد با جهان

اشاره: بازهم هشدار و بازهم تکرار؛ کارشناسان همچنان زنگ خطر را به صدا درمی‌آورند و می‌گویند: انرژی زیادی در ایران به هدر می‌رود، انرژی که در صورت مصرف بهینه‌تر دستکم منابع ناشی از یک صرفه‌جویی ملی به نفع همگان خواهد بود و می‌توان انرژی آزادشده را به دیگر کشورها فروخت و در عین حال محیط زیست سالم‌تری هم داشت. به گفته نایب رییس کمیته ملی توسعه پایدار ایران، ساختمان‌های موجود در شهرهای ایران 5/2 برابر استانداردهای جهانی هدر رفت انرژی دارند و تنها در کشورما به ظاهر ساختمان توجه می‌شود. یک استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت هم می‌گوید: طراحی صحیح ساختمان موجب کاهش 70 درصدی مصرف انرژی می‌شود. یک مقام مسوول در سازمان بهره‌وری انرژی هم تاکید دارد که 50 درصد انرژی در ایران بدون ارزش افزوده مصرف می‌شود و دیگر مسوول دولتی در همین سازمان فاش می‌سازد که شدت انرژی در ایران سه برابر میانگین جهانی است. چه باید کرد؟ پاسخ روشن است اما اراده‌ها چندان برای اصلاح ساختارهای انرژی‌خوار به ویژه در بخش ساختمان قوی نیست و همچنان ضعف اجرای قوانین و مقررات مشهود است. این گزارش را بخوانید.

5/2 برابر بیشتر از استاندارد جهانی

نایب رییس کمیته ملی توسعه پایدار گفت: ساختمان‌های موجود در شهرهای ایران 5/2 برابر استاندارد جهانی هدر رفت انرژی دارند زیرا در طراحی آنها موضوعات زیست محیطی مد نظر قرار نمی‌گیرد و تنها به ظاهر ساختمان توجه می‌شود. رضا مکنون افزود: امروزه همه کارشناسان بر این باورند که توسعه بدون حفظ محیط زیست معنایی ندارد و کشوری بدون در نظر گرفتن این موضوع به توسعه پایدار نخواهد رسید. از این رو باید در ساخت و سازها به موضوعات زیست محیطی توجه شودو مصالح ساختمانی استاندارد با طراحی زیست محیطی استفاده شود تا مصرف انرژی کاهش یابد. مکنون گفت: تولید پاک، حمل و نقل پاک، پروژه‌های اکولوژیکی، تدارکات، بازیابی الگوی زندگی پایدار و مدیریت ضایعات برخی از موضوعات چرخه‌ای هستند که سازمان ملل متحد آنها را به عنوان الگوی تولید و مصرف پایدار نامگذاری کرده است. وی اظهار داشت: در این چرخه به تمام مسایل زندگی انسان‌ها توجه شده است و این موضوعات باید از سوی دولت‌ها و جوامع مختلف با جدیت دنبال شود.

نایب رییس کمیته ملی توسعه پایدار گفت: ساختمان برای آینده بهتر یکی از برنامه‌های سازمان ملل است که اجرای این برنامه در حال پی‌گیری است به این معنا که ساختمان‌ها باید کاملا مطابق با مسایل زیست محیطی و درراستای توسعه پایدار ساخته می‌شوند. همچنین مجید مفیدی استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت گفت: طراحی صحیح ساختمان موجب کاهش 70 درصدی مصرف انرژی می‌شود در حالی که متاسفانه در کشور ما در طراحی فقط به ظاهر ساختمان توجه می‌شود. وی اظهارداشت: ایران چهار برابر متوسط جهانی انرژی مصرف می‌کند که این هدر رفت انرژی نیازمند تامل مسوولان و اجرای برنامه‌های مدون و اصولی است. محمد حسین ماجدی هم افزود: تاکنون هیچ دستورالعملی برای نگه داری ساختمان‌ها در کشور ارایه نشده است از این رو نیازمند نقشه راه در بخش ساخت و ساز هستیم تا نقاط ضعف را شناسایی و براساس آن برنامه‌های بلند و کوتاه مدت با الگو قراردادن یک نقشه راه تدوین شود. وی اظهار داشت: مراکز علمی، پژوهشی و دانشگاهی وظیفه دارند در کنار یکدیگر نقاط ضعف ساخت و ساز را شناسایی و به مراجع ذی صلاح ارجاع دهند تا نسبت به رفع آنها اقدام شود. وی ادامه داد: در سالهای اخیر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی حدود 400 استاندارد، ضابطه و آیین نامه در زمینه ساخت و ساز تهیه و ارایه کرده است و کارشناسان این مرکز آماده انجام هر گونه کار تحقیقاتی در زمینه ساخت و ساز هستند. ماجدی اظهارداشت: در حال حاضر طراحان ساختمانی با تجربه ای در کشور فعال هستند اما نقطه ضعف در اجرا و کیفیت مصالح ساختمانی است که باید این نقاط ضعف رفع شود.

50 درصد انرژی در ایران بدون ارزش افزوده مصرف می‌شود

مدیر گروه ساختمان سازمان بهره وری انرژی ایران(سابا) گفت: حدود 53 درصد از برق تولیدی کشور در بخش‌های غیر مولد مصرف می‌شود که هیچ ارزش افزوده ای ندارد. احمد توکلی گفت‌وگو با ایرنا، افزود: 33 درصد از مصرف برق کشور در ساختمان‌های مسکونی، 12، 7 تا 13 درصد در بخش تجاری و حدود هفت درصد در ساختمان‌های اداری و عمومی مصرف می‌شود که جمع این میزان 53 درصد است. وی با بیان این که، مصرف برق در بخشهای صنعت و تولیدی منجر به توسعه و رشد اقتصادی کشور می‌شود، افزود: اگر میزان مصرف گاز را هم به مصرف برق اضافه کنیم، 40 درصد از انرژی تولیدی در بخش ساختمان مصرف می‌شود. مدیر گروه ساختمان سازمان بهره وری انرژی(سابا) خاطر نشان کرد: مطالعات نشان می‌دهد با استفاده از راهکارهای ساده و بدون هزینه می‌توان 30 درصد از مصرف انرژی در بخش ساختمان را کاهش داد. وی با اشاره به توزیع 100 میلیون رشته لامپ کم مصرف در کشور و همگانی شدن استفاده از آن گفت: بخش مهمی از صرفه جویی در مصرف انرژی از طریق تغییر الگوهای رفتاری مردم و از طریق اطلاع رسانی توسط رسانه‌ها و نهادهای آموزشی امکان پذیر است. توکلی ادامه داد: علاوه بر این و با استفاده از راهکارهای هزینه بر، حدود 50 درصد امکان صرفه جویی در این بخش وجود دارد. وی خاطر نشان کرد: متوسط دمای داخل ساختمان در فصل زمستان در دنیا 18 تا 20درجه است که این رقم در ایران 27 درجه است و این در حالی است که هر یک درجه افزایش دما پنج درصد افزایش مصرف را به دنبال دارد. وی افزود: در فصل تابستان هم در حالی که متوسط دمای داخل ساختمان در دنیا 26 درجه است این میزان در ایران 18 تا 20 درجه می‌باشد. توکلی ادامه داد: بخشی از راهکارهای بهینه‌سازی مصرف انرژی دست مردم نیست و سازندگان ساختمان‌ها و نهادهای نظارتی باید وارد عمل شوند. وی با ذکر مثالی و با اشاره به تعبیه جای کولر گازی در ساختمان‌ها گفت: خریدار چنین ساختمانی باید یک دستگاه کولر گازی نیز خریداری و در ساختمان خود نصب کند، در حالی که کولرهای گازی تنها باید در مناطق گرم و مرطوب به کار گرفته شود. مدیر گروه ساختمان سازمان بهره وری انرژی با بیان این که، مصرف انرژی یک دستگاه کولر گازی چهار برابر کولرهای آبی است، از وجود چهار میلیون دستگاه کولر گازی در کشور خبر داد و افزود: استفاده از این کولرها در مناطقی که گرم و مرطوب نیستند، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. توکلی همچنین در خصوص اجرای مقررات ملی ساختمان و مبحث 19 به ضعف سیستم نظارتی در این بخش اشاره کرد و گفت: در ساختمان‌های احداث شده ممکن است مقررات بهینه‌سازی مصرف انرژی رعایت نشود و این در حالی است که خریدار هم نمی‌تواند دوباره در ساختمان خود هزینه کند. وی استفاده از سنسورهای حضور در مناطق کم تردد همچون انباری، پارکینگ و راه پله را از راهکارهای ساده ای ذکر کرد که نقش زیادی در مصرفه بهینه انرژی در ساختمان‌ها دارد. این مقام مسئول همچنین در خصوص تدوین برچسب انرژی گفت: استاندارد ساختمان‌های اداری حدود چهار سال است که توسط سابا و با همکاری سازمان استاندارد تدوین شده و مقررات استاندارد ساختمان‌های مسکونی و تجاری هم بیش از یک سال قبل توسط توانیر تدوین شد. وی با بیان این که، ابلاغ این مقررات بر عهده وزارت راه و شهرسازی است، افزود: با وجود مدت زمان زیادی که از تدوین این مقررات می‌گذرد، هنوز مقررات فوق ابلاغ نشده و ظاهرا به اول کار بازگشتیم. توکلی خاطر نشان کرد: مسئولیت اجرای مقررات برچسب انرژی بر عهده وزارت راه و شهرسازی است و از سوی دیگر ابلاغ این مقررات نیازمند وجود شرکت‌های آموزش دیده و تهیه چک لیست و یکسان سازی است که این برنامه با همکاری وزارت راه و شهرسازی و سازمان استاندارد در دست اجراست.

شدت انرژی در ایران سه برابر میانگین جهانی

مدیر آموزش سازمان بهره وری انر‍ژی ایران گفت: شاخص شدت انرژی در ایران سه تا چهار برابر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. محمدحسن زربخش افزود: شاخص شدت انرژی از تقسیم انرژی نهایی مصرفی در یک کشور بر میزان تولید ناخالص داخلی آن محاسبه می‌شود و نشان می‌دهد که برای تولید مقدار معینی کالا و خدمات چه مقدار انرژی استفاده شده است. به گفته ی وی، این شاخص در ایران در سال 1389، 94/1 بشکه معادل نفت خام به ازای یک میلیون ریال یا بعبارتی 895 تن معادل نفت خام به یک میلیون دلار بوده، در صورتی که این شاخص در کشور ژاپن معادل 56 تن و در کشور ترکیه 7/185تن معادل نفت خام بوده است. میانگین شاخص شدت انرژی در جهان معادل 7/191 تن معادل نفت خام است. زربخش با مقایسه الگوی مصرفی انر‍ژی در ایران و ترکیه، به رشد 2/2 درصدی مصرف برق در سال 1390 اشاره کرد و خاطر نشان کرد: میزان مصرف برق کشورمان در سال 1390 با رشد 2، 2 درصدی نسبت به سال قبل از آن به 188 میلیارد کیلووات ساعت رسید. به گفته ی وی، از این میزان سهم بخش خانگی و تجاری 8/37 درصد، بخش صنعتی 8/34 درصد، عمومی 1/9 درصد، کشاورزی 3/16 درصد و روشنایی معابر 2 درصد بوده است. مدیر آموزش سازمان بهره وری انر‍ژی ایران قدرت سرانه برق کشور در سال 1390 را 866 وات و مصرف سرانه را 2500 کیلووات ساعت ذکر کرد وافزود:همچنین 53 درصد از گاز طبیعی در بخش خانگی، 5/22 درصد در بخش صنعت، 9/17 درصد کشاورزی و بقیه دربخش‌های دیگر همچون حمل و نقل مصرف می‌شود. زربخش افزود: بر این اساس بخش خانگی و تجاری 37 درصد از کل مصرف انرژی(سوخت و برق) را به خود اختصاص داده، بخش صنعت 24 درصد، بخش حمل ونقل 26 درصد، مصارف کشاورزی 4 درصد و 9/1 درصد در سایر بخش‌ها است. وی با اشاره به میزان مصرف انرژی در کشور ترکیه گفت: وضعیت مصرف انرژی الکتریکی در کشور ترکیه که از نظر جمعیت با ایران نزدیک است، بسیار معنا دار است، به طوری که بخش‌های خانگی و تجاری ترکیه 6/23 درصد، صنعت 6/57 درصد، ، معابر2/3 و دیگر بخش‌ها 3/5 درصد از کل مصرف انرژی این کشور را به خود اختصاص داده اند. به گفته ی این مقام مسوول، در حالی که درکشور ترکیه بخش قابل توجهی از برق تولیدی در بخش‌های مولد و صنعتی استفاده می‌شود، در ایران بخش زیادی از انرژی در بخش‌های غیرمولد از قبیل بخش خانگی به کار می‌رود. زربخش با بیان اینکه بخش‌های غیرمولد مانند بخش خانگی نقشی در تولید نداشته و در نهایت ارزش افزوده ای نیز به دنبال ندارد، افزود: اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه و به عبارتی واقعی تر شدن قیمت حامل‌های انرژی و اجرای مفاد مبحث 19 مقررات ملی ساختمان از برنامه‌هایی است که کاهش مصرف انر‍ژی در بخشهای غیرمولد و انتقال آن به بخش‌های تولیدی را پیگیری می‌کند. وی اضافه کرد: اصلاحات در ساختار و پوشش خارجی ساختمان (مانند استفاده از عایق در دیوارها، سقف)، استفاده از پنجره دو جداره، بکارگیری توصیه‌های فنی در موتورخانه‌ها و استفاده از لامپ‌های کم مصرف و لامپ LED در سیستم روشنایی از جمله راهکارهای کاهش مصرف انرژی در بخش‌های غیر مولد است. به گفته ی زربخش، اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها کاهش 10 درصدی مصرف انرژی را به دنبال داشت، در حالی که اگر وضعیت با همان روند سابق ادامه می‌یافت، افزایش قابل توجه مصرف انرژی را شاهد بودیم.

نکات زیست محیطی باید در ساخت وسازها رعایت شود

رییس دانشگاه صنعتی امیرکبیر گفت: نکات زیست محیطی باید در ساخت و سازها رعایت شود ویکی از مهمترین این نکات سازگاری مصالح ساختمانی با محیط زیست است. علیرضا رهایی افزود: انتخاب مصالح ساختمانی یکی از جنبه‌های مهم ساخت و ساز به منظور کاهش مصرف انرژی، کاهش آلودگی هوا و توسعه پایدار است. وی اظهار داشت: ازاین رو نهادهای کشور باید به منظور رعایت نکات زیست محیطی چارچوب‌هایی وضع کنند و وزارت مسکن، راه و شهرسازی به عنوان متولی اصلی باید با جدیت در این عرصه وارد عمل شود. وی یادآور شد: همان گونه که در بخش هندسی ساخت و سازها ضوابط وجود دارد باید برای بخش زیست محیطی و توسعه پایدار ساخت و سازها هم ضوابط تدوین شود. رهایی خاطرنشان کرد: متاسفانه هنوز مبحث محیط زیست و توسعه پایدار در دولت‌ها و جوامع عمومی جا نیافته است و در این زمینه دولت‌های جهان با ضعف‌های عمده‌ای مواجه هستند. این در حالی است که با توجه به اهمیت حفظ محیط زیست و توسعه پایدار این مبحث باید در تمام تصمیم‌گیری‌های دولت‌ها درجوامع بین المللی مورد توجه قرار گیرد. رییس دانشگاه امیر کبیر گفت: در ایران نیز مبحث توسعه پایدار در حد تحقیقات دانشگاهی باقی مانده است و در سطح جامعه به آن توجه نمی‌شود. چنانچه بسیاری از کارخانه‌های بزرگ خودرو سازی کشور هنوزاستانداردهای زیست محیطی را رعایت نمی‌کنند و از این رو روزانه حجم زیادی آلودگی وارد هوا می‌شود.

ایران برای جایگزینی سوخت‌های فسیلی برنامه دارد

دبیر ستاد توسعه انرژی‌های نو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اعلام تدوین سند انرژی‌های تجدیدپذیر از تحویل این نقشه راه به معاونت علمی جهت تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی خبر داد. مهندس یوسف آرمودلی، رییس سازمان انرژی‌های نو، با اعلام تدوین سند انرژی‌های تجدیدپذیر گفت: این سند حاصل تحقیقات و مطالعات طولانی در وزارت نیرو است که براساس چارچوب اسناد ستادهای فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مجددا تدوین شد. وی افزود: در حال حاضر سند انرژی‌های تجدیدپذیر به معاونت علمی ارسال شده است که مانند سایر اسناد فناوری‌های راهبردی نانو فناوری، هوافضا و. . . در ستاد راهبردی اجرای نقشه جامع علمی کشور مطرح خواهد شد تا در نهایت به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد.

آرمودلی تصریح کرد: یکی از مهمترین نیازهای کشور در بخش بین الملل و به خصوص در برنامه‌ریزی‌ها، وجود یک نقشه راه در زمینه فعالیت‌های در دست اجرا است. در سند انرژی‌های تجدیدپذیر اولویت‌های این حوزه مشخص شده و مسیر آینده فعالیت در انرژی‌های نو ترسیم شده است که با تصویب در شورای عالی انقلاب فرهنگی مانند یک قانون در کشور لازم الاجرا خواهد بود. دبیر ستاد توسعه انرژی‌های نو معاونت علمی فناوری ریاست جمهوی خاطرنشان کرد: هم اکنون در ایران عمده انرژی از طریق سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود. از سوی دیگر، کشورها در تمامی دنیا به تدریج برنامه ریزی می‌کنند که با توسعه تکنولوژی سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در کل تولیدات انرژی افزایش دهند از این رو سند انرژی‌های تجدیدپذیر درصدد است که برنامه توسعه استفاده از منابع تجدیدپذیر را ارائه داده تا به تدریج جایگزین منابع فسیلی شود.

تدوین 400 استاندارد در مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی

معاون تحقیقات و فناوری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: تاکنون در این مرکز 400 استاندارد، راهنما، ضابطه و آیین نامه در بحث توسعه پایدار ساختمان‌ها تدوین شده است. محمدحسین ماجدی افزود: ما آمادگی داریم در توسعه پایدار ساختمان‌ها هرگونه تحقیقاتی که لازم است با همکاری نهادهای علمی انجام دهیم تا منجر به تحول در ساخت و ساز شود. وی گفت: اکنون در بحث طراحی ساختمان بهترین طراحان را در کشور داریم اما نقطه ضعف ما در اجرا و در کیفیت مصالح ساختمانی است که در ساختمان سازی به کار می‌رود. ماجدی افزود: متاسفانه در اجرا اغلب از نیروهایی که کمترین آموزش را دیده‌اند و یا تجربه کمتری در ساختمان سازی دارند، استفاده می‌شود و همین موضوع باعث پایین آمدن کیفیت ساختمان سازی می‌شود.

معاون تحقیقات و فناوری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: همچنین در بحث کیفیت مصالح، حمل و نقل و نگهداری نیز مشکلاتی داریم و تاکنون هیچ دستورالعملی برای نگهداری ساختمان‌ها در کشور تدوین نشده است که خود این موضوع قابل توجه است. وی افزود: ما در کشور تجربه ساخت و ساز مسکن مهر را داریم و ضروری است در بحث نگهداری ساختمان‌ها گام‌هایی برداریم. ماجدی گفت: نخستین کاری که در مراکز علمی باید انجام دهیم این است که نقاط ضعف را شناسایی و نقشه راهی را در این خصوص تدوین کنیم که این کار برعهده مراکز تحقیقات است. وی افزود: اکنون در کشورهای توسعه یافته مثلت دانشگاه، جامعه و صنعت برای توسعه پایدار شکل گرفته است اما درکشور ما به جای شکل‌گیری مثلث، در همه امور به صورت جزیره‌یی عمل می‌شود و از مراکز تحقیقات نیز به درستی استفاده نمی‌شود. معاون تحقیقات و فناوری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت: تنها راه برون رفت این است که بخش خصوصی که عمده ساخت و سازها را در کشور انجام می‌دهد از تشکل‌های حرفه‌یی به خوبی استفاده و از آنها حمایت کند و دولت نیز نقش سیاست گذاری و برنامه ریزی را داشته باشد.

ماهنامه پنجره ایرانیان – شماره67-