دولت انگلیس برای تسلط بر «روند افزایش خانه‌های خالی، رشد قیمت و تضعیف قدرت خرید»، طرح ساخت و عرضه مسکن با 20 درصد زیر قیمت بازار را کلید زده و قرار است این خانه‌ها مشروط به پس‌انداز متقاضیان، همراه تسهیلات بانکی واگذار شود. دو «مشوق» و سه شرط از جمله معماری مدرن و رقابت در کاهش قیمت تمام‌شده، برای انبوه‌سازان تعیین شده، ضمن اینکه در سایت ثبت‌نام از خانه‌اولی‌ها، «حق‌ انتخاب» محفوظ است.
طرح ساخت و واگذاری «مسکن ارزان قیمت» به دنبال چندین ماه تحقیق کارشناسان مسکن درباره علت دو عارضه «رشد قیمت خانه» و «افزایش شدید زوج‌های فاقد مسکن» در شهرهای انگلیس، در دستور کار قرار گرفته و وارد فاز عملیاتی شده است. در قالب این طرح خانه‌اولی‌ها می‌توانند با اعلام درخواست و نیاز خود به دولت از طریق سایت اینترنتی، آپارتمان‌هایی با قیمت «20درصد کمتر از نرخ بازار» به همراه تسهیلات بلندمدت خرید، دریافت کنند. در انگلیس به خانوارهایی که سن سرپرست در آنها کمتر از 40 سال است و کل اعضا فاقد سابقه مالکیت هستند، «خانه‌اولی» گفته می‌شود. دولت انگلیس برای حمایت از خانه‌اولی‌ها که حجم قابل توجهی از تقاضای مسکن را تشکیل می‌دهند، برنامه ساخت حداقل 100 هزار واحد مسکونی توسط انبوه‌سازان را به اجرا درمی‌آورد. شرکت‌های ساختمانی از چند ماه پیش با فراخوان دولت برای فراهم کردن مقدمات این طرح، وارد رقابت با یکدیگر در ارائه بهترین پیشنهادها و نقشه‌ها شدند.
در انگلیس برای اجرای برنامه‌های حمایتی مسکن، سابقه‌ نسبتا طولانی وجود دارد و برای جدیدترین طرح در این حوزه، دو نوع تسهیلات برای جذب و مشارکت انبوه‌سازان رتبه اول در نظر گرفته شده است.
سه شرط و دو امتیاز برای سازنده‌ها
شرکت‌های ساختمانی برای اجرای طرح ساخت و واگذاری مسکن ارزان‌قیمت موظف شده‌اند، نقشه‌ها و مدل‌های پیشنهادی خود را با رعایت «معماری مدرن»، «استفاده حداکثری از فضا و مساحت زمین» و همچنین «ساخت با کمترین هزینه» به دولت ارائه کنند.
مطابق آنچه در سایت ثبت‌نام مسکن «ارزان قیمت» درج شده، تاکنون بیش از 30 شرکت ساختمانی و انبوه‌ساز به فراخوان دولت انگلیس پاسخ مثبت داده‌اند و حداقل شرایط تعیین شده برای ورود به این طرح را کسب کرده‌اند. تعداد سازنده‌های مسکن ارزان قیمت باید به 50 فقره برسد.
هر کدام از این شرکت‌ها در ازای 2 امتیاز دولتی شامل «دریافت کاربری مسکونی روی زمین‌های تجاری و صنعتی» و همچنین «اخذ معافیت در پرداخت بخشی از هزینه‌ها و عوارض ساخت» باید ظرف 5 سال 2هزار واحد مسکونی در داخل شهرها بسازند و 20درصد ارزان‌تر از قیمت روز بازار، به خانه‌اولی‌های معرفی‌شده از طرف دولت، واگذار کنند.
حمایت «هدفمند»
مخاطبان مسکن ارزان‌قیمت علاوه بر تخفیف 20درصدی، از تسهیلات بانکی نیز بهره خواهند برد.
نخست‌وزیر انگلیس بنا دارد از خانه‌دار شدن طبقه متوسط، به شکل «هدفمند» حمایت مالی کند و برای این منظور، مدل پس‌انداز و سپرده‌گذاری در دوره زمانی میان‌مدت را تعریف کرده تا در ازای تخفیف قیمت، بخش قابل توجهی از هزینه خرید خانه نیز با تسهیلات بلندمدت تامین شود و سهم پرداخت نقدی خانه‌اولی‌ها برای تهیه مسکن به کمترین حد برسد.
موسسات مالی در انگلیس، به طور متوسط 60 تا 70 درصد قیمت خانه را تسهیلات پرداخت می‌کنند. هم‌اکنون میانگین قیمت مسکن مخصوص خانه‌اولی‌ها در شهرهای بزرگ انگلیس حدود 200 هزار پوند است که به این ترتیب، با حمایت دولت، آپارتمان‌هایی با حداکثر 160 هزار پوند برای این گروه ساخته خواهد شد. از طرفی معافیت‌های در نظر گرفته شده برای سازنده‌ها، حدود 15 هزار پوند از قیمت تمام شده را کاهش خواهد داد.
کامرون دنبال چیست؟
مقامات دولت انگلیس در محتوای این طرح، سه هدف اقتصادی- اجتماعی را پیش‌بینی کرده‌اند.
دیوید کامرون با نزدیک شدن به انتخابات پارلمانی انگلیس، ساماندهی بازار مسکن را جزو اولویت‌های اقتصادی خود قرار داده و قصد کرده سه چالش «افزایش قیمت»، «رکود ساختمانی» و «فشار تقاضا» را با یک طرح مشترک درمان کند.
رشد سالانه قیمت مسکن در انگلیس از 10درصد هم تجاوز کرده که این نوسان، صعود غیرعادی محسوب می‌شود. از طرفی، حجم واحدهای مسکونی موجود در بازار به مراتب بیشتر از نیاز است طوری که همچون بازار مسکن ایران، تعداد خانه‌های خالی در شهرهای اصلی این کشور به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته اما در مقابل، تعداد زوج‌های فاقد مسکن از 33درصد در سال 2005 به 64درصد در سال 2014 افزایش پیدا کرده است.
کارشناسان بازار مسکن انگلیس علت تضاد بین رشد خانه‌های خالی و افزایش فاقدین مسکن در این کشور را در گسترش «شکاف» بین قدرت خرید و قیمت مسکن اعلام کرده‌اند که این خود باعث رکود ساختمانی در شهرهای انگلیس شده است. با اجرای طرح ساخت و واگذاری مسکن ارزان‌قیمت، از یکسو قدرت ‌خرید طبقه متوسط ترمیم خواهد شد و از سوی دیگر ساخت و ساز‌ها رونق می‌گیرد. در این میان، اعمال سقف قیمت فروش در این طرح، باعث هدایت قیمت بازار در مسیر کاهنده خواهد شد. طرح ساخت و فروش مسکن با 20درصد زیرقیمت، شکل عملیاتی یکی از سه نوع سیاست رایج دولت‌ها در جهان برای تامین مسکن اقشار نیازمند حمایت است.
قیمت‌شکنی هم‌زمان با ترمیم قدرت خرید
این طرح زیرمجموعه سیاست «حق خرید مسکن» یا همان «Right to Buy» است که در خیلی از کشورها از جمله آمریکا مورد استفاده دولت‌‌ها قرار می‌گیرد. براساس سیاست حق خرید مسکن، بازار محدود و تعریف‌شده‌ای برای عرضه مسکن زیر قیمت منطقه شکل می‌گیرد. دو سیاست دیگر به ترتیب مالکیت مشارکتی و کمک هزینه خرید نام دارد که در آنها، برخلاف سیاست اول، تخفیف قیمتی داده نمی‌شود بلکه دولت بستر زمانی و مالی برای خانوارها فراهم می‌کند. در مالکیت مشارکتی، بخشی از سهام خانه به صورت نقد توسط خانوار خریداری می‌شود و بخش دیگر تا زمان تجهیز مالی مالک، نزد دولت به امانت باقی می‌ماند اما معادل آن، اجاره‌بهای جزئی از طرف مالک پرداخت می‌شود. در سیاست کمک هزینه خرید نیز بخشی از اصل سپرده لازم در بانک برای پرداخت وام خرید مسکن، توسط دولت تقبل می‌شود.
حق انتخاب محفوظ
سایت ثبت نام از خانه‌اولی‌های متقاضی مسکن در انگلیس از دیروز باز شده و افراد می‌توانند با مراجعه به آن و پرکردن فرم اینترنتی، متراژ، نوع نقشه و سایر مشخصات آپارتمان مورد نظر خود و البته، نحوه پرداخت بهای خانه را انتخاب کنند. در این طرح حمایتی، مخاطبان کاملا دارای حق انتخاب هستند و با وجود التهابی که در بازار مسکن وجود دارد، دولت انگلیس در ساخت و واگذاری مسکن ارزان‌قیمت، استفاده از مدل «سری‌سازی» را جزو خط‌قرمز خود برای انبوه‌سازان حاضر در طرح اعلام کرده است.
قرار است این خانه‌ها با تنوع در متراژ، معماری داخلی و قیمت تمام‌شده، ساخته شوند.