پنجره ایرانیان:متولی امور بافت‌های فرسوده در وزارت راه‌وشهرسازی با استناد به دو توصیه اخیر بانک‌جهانی درباره «نوع مسوولیت دولت‌های مرکزی و محلی برای احیای قلب بیمار شهرهای بزرگ»، رویکرد گذشته خود در محدوده فرسوده شهرها را تغییر داد.
محمدسعید ایزدی معاون وزیر راه‌وشهرسازی و مدیرعامل شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران روز گذشته ، اعلام کرد: دولت یازدهم با تغییر نگاه و تدوین سیاست جدید در بافت‌فرسوده، ضمن تعهد به پروژههای قبلی در حال اجرا در این محدوده‌ها، طرح‌های جدیدی با هدف تحریک سرمایه‌گذاران به حضور در نقاط فرسوده داخل شهرها، آماده اجرا کرده که البته بخشی از همین طرح‌ها هم‌اکنون در چند شهر کشور کلید خورده است. ایزدی از اجرای طرح «کاتالیست‌پروژه» در بافت‌های فرسوده حداقل 15 شهر خبر داد و گفت: مطالعات بانک‌جهانی و تجربه موفق برخی کشورها، وظیفه دولت در بافت‌های فرسوده را در دو محور شامل «ایجاد، ترمیم و گسترش شبکه‌های تاسیساتی و دسترسی معابر» و همچنین «توسعه و افزایش سرانه‌های خدمات عمومی مورد نیاز محله» توصیه می‌کند که انجام هر دو مسوولیت، نه‌تنها درآمدزایی برای دولت ندارد که نیازمند اختصاص منابع مالی برای هزینه‌کرد در این محدوده‌ها است. معاون وزیر راه‌وشهرسازی با تاکید بر اینکه، دولت در این مقطع تصمیم گرفته «توسعه شبکه‌های تاسیساتی و دسترسی، در کنار افزایش مراکز خدمات محله‌ای» را در بافت‌های فرسوده برقرار کند، افزود: در قالب این دو اقدام، کاتالیزورهای هدفمند برای حضور سرمایه‌گذاران ساختمانی در نقاط به‌ظاهر کم‌بازده شهرها، بوجود می‌آید و به تبع، امکان توسعه سکونتی و اجرای برنامه اصلی دولت مبنی‌بر «تامین مسکن خانوارهای کم‌درآمد در بافت‌فرسوده» فراهم می‌شود.
بیش از 75 هزار هکتار از مساحت شهرهای ایران را بافت‌فرسوده تشکیل می‌دهد که طبق آخرین آمار رسمی، حداقل 11 میلیون نفر در این محدوده‌ها سکونت دارند. از طرفی، بررسی‌های انجام شده در طرح جامع مسکن حکایت از آن دارد که نیمی از 2 میلیون و 500 هزارخانوار اجاره‌نشین و بدمسکن عضو 4 دهک اول جامعه، در بافت‌های فرسوده شهرها ساکن هستند.
این دو شاخص بافت‌فرسوده، یعنی تراکم تقریبا بالای جمعیت ساکن و کم‌درآمد بودن نیمی از آنها، دولت را بر آن داشته، در سیاست جدید نوسازی، اقدام دو منظوره انجام دهد به این صورت که همزمان با عملیات نوسازی، بخش قابل‌توجهی از نیاز مسکن کم‌درآمدها در همین محدوده‌ها پاسخ داده شود.موقعیت جغرافیایی بافت فرسوده شهرها به‌خصوص در شهرهای بزرگ، عمدتا در قلب شهر و مناطق مرکزی قرار دارد.
روال دولت و شهرداری‌ها تاکنون بر «دخالت مستقیم در ساخت‌وسازهای بافت‌فرسوده» بود طوری که تبدیل دولت‌های مرکزی و محلی به پیمانکار سازنده یکسری ساختمان مسکونی یا تجاری در بافت‌های فرسوده، از یکسو باعث رقابت یکسر باخت با بخشخصوصی و در نتیجه تضعیف شانس سرمایه‌گذاران برای فعالیت در این محدوده‌ها شد و از سوی دیگر به غفلت متولیان شهر در انجام برنامه‌های زیرساختی برای جذاب‌سازی محله‌های فرسوده دامن زد.
در گذشته، عمده پروژه‌‌هایی که هم از طرف دولت و هم توسط شهرداری‌ها در بافت‌های فرسوده اجرایی شده، یک وجه آن، جنبه درآمدزایی برای مجری را به همراه داشته طوری که هم‌اکنون، حدود 110 پروژه پیمانکاری با همین خصلت، از سوی متولیان بافت‌فرسوده در حال اجرا است. در این زمینه، ایزدی مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران به «دنیای‌اقتصاد» گفت: به موازات تکمیل پروژههای درآمدزا، پروژههای جدید اما با ماهیت متفاوت از قبلی‌ها، در قلب فرسوده شهرها را شروع کرده‌ایم که به جای درآمدزایی برای دولت، ارزش‌زایی برای این محله‌ها را به همراه دارد. هم‌اکنون در برخی شهرهای بزرگ از جمله تهران، سرمایه‌گذاری‌های ساختمانی بخشخصوصی در مناطق گران‌قیمت و شمالی شهر متمرکز شده در حالی که طبق گفته معاون وزیر، اگر پاره‌ای امکانات از سوی دولت مرکزی و محلی، در بافت‌فرسوده برقرار شود، بازدهی سرمایه‌گذاری در این مناطق می‌تواند با سایر نقاط، رقابت‌پذیر باشد. ایزدی با بیان اینکه اجرای «کاتالیست پروژه‌ها» در دو محور، هم‌اکنون در مناطق فرسوده شهرهایی همچون تبریز، اصفهان، ساری، شیراز و نایین آغاز شده است، افزود: در تهران نیز دو محله فرسوده در مرکز پایتخت، برای اجرا شناسایی شده که به زودی عملیات آن شروع خواهد شد.
متولی امور بافت‌فرسوده در وزارت راه‌وشهرسازی تصریح کرد: کاتالیست پروژه‌ها، طرح‌های عمرانی نظیر تعریض و بهسازی معابر تنگ و باریک، بازسازی خدمات زیربنایی و احداث مراکز تفریحی، فرهنگی و ورزشی هستند که ایجاد آنها، سکونت و سرمایه‌گذاری را به صورت توام در بافت فرسوده تقویت می‌کند. این پروژه‌ها قرار است با همکاری و مشارکت عمیق دولت و شهرداری‌ها اجرایی شود.
ایزدی با بیان اینکه در گذشته، دولت و شهرداری‌ها، برای نوسازی بافت فرسوده، املاک را تملک می‌کردند، تاکید کرد: چون این مدل ساختوساز، مناطق فرسوده را به چشم زمین‌‌خالی و بدون ساکن، تصور می‌کرد، اجرای آن باعث خروج خانوارهای سنتی و قدیمی از این محله‌ها شد و در عمل هویت این مناطق را مخدوش کرد اما در شکل جدید سیاست‌گذاری، مالکان و سرمایه‌گذاران به شکل مشارکتی و بدون دخالت مستقیم دولت، به نوسازی این محله دست خواهند زد. معاون وزیر راه‌وشهرسازی به مصوبه اخیر بانک‌مرکزی برای پرداخت 50 میلیون تومان تسهیلات نوسازی در بافت‌فرسوده و همچنین زمینه اجرای طرح ساخت و تامین مسکن اجتماعی در این محدوده‌ها اشاره کرد و گفت: اگر دو محرک مدنظر کاتالیست پروژه‌ها، در بافت‌فرسوده اتفاق بیفتد، خودبه‌خود، بخشی از رکود فعلی مسکن از طریق بازگشت سرمایه‌گذاران به بافت فرسوده، پایان خواهد گرفت.
آمار و کاربری «زمینهای ذخیره» تهران
معاون وزیر راه‌وشهرسازی ، با اشاره به اینکه حدود 4 تا 5 هزار هکتار زمین بالای یک هکتار در شهر تهران وجود دارد، گفت: این زمین‌ها مطابق ضوابط شهرسازی، «زمین‌ذخیره» نامگذاری شده‌اند و باید برای نیازهای خدماتی و توسعه آتی شهر تهران متناسب با گذر زمان، مورد استفاده قرار بگیرد. عرصه پادگان‌ها و اراضی بدون استفاده از جمله زمینهای ذخیره است که در راستای نوسازی بافت‌فرسوده، می‌شود از آنها بهره گرفت.
