از واحدهای مختلفی برای این اندازه‌گیری استفاده می‌شود. مثلاً یک یا هزار یا یک میلیون دلار به عنوان واحد تولید ناخالص داخلی و معادل یک بشکه نفت خام یا ۱۰۰۰ بی‌تی‌یو، یا کیلوژول به عنوان واحد مصرف انرژی.
بالا بودن شدت مصرف انرژی نشانگر مصرف بیشتر انرژی است. مثلاً اگر شدت مصرف انرژی در کشور الف دو برابر کشور ب باشد یعنی کشور الف برای تولید میزان برابری کالا و خدمات دو برابر کشور ب انرژی مصرف کرده‌است.
با توجه به روشهای مختلفی که برای اندازه‌گیری شدت مصرف انرژی و همچنین تولید ناخالص داخلی وجود دارد، ارقام متفاوتی از شدت مصرف انرژی کشورها در منابع مختلف اعلام شده‌است. شدت مصرف انرژی از شاخص‌های مطلوب برای مقایسه بهره‌وری مصرف انرژی محسوب می‌شود، اما با این نقیصه روبروست که عواملی چون شرایط آب‌وهوایی (مثل سرمای شدید)، تفاوت‌های جغرافیایی، و همچنین ساختارهای اقتصادی و نوع صنایع کشور در آن لحاظ نمی‌شود.
آمار و نمودار منتشره در بولتن بین المللی The titi tudorancea نشان می‌دهد شدت انرژی جهان (مصرف کل انرژی اولیه در هر دلار از تولید ناخالص داخلی و به قیمت‌های ثابت ٢٠٠٥ ) در طی سال‌های ١٩٩١ تا ٢٠٠٧ میلادی با شیبی ملایم از ١١٣٨٤ بی تی یو به ٩٥٣١ بی تی یو کاهش یافته است ( ارزش حرارتی یک بشکه نفت خام ١٥٨,٩٩ لیتری تقریبا برابر ٥.٨ میلیون بی تی یو است).
روند کاهش شدت انرژی در جهان در حالی در سال‌های ١٩٩١ تا کنون منجر به افزایش بهره وری و کاهش سهم انرژی در هزینه‌های تولید ناخالص داخلی کشورها شده است که بررسی روند تغییرات در شدت انرژی در ایران نشان دهنده حرکت عکس تعالی کشورهای جهان است.
آمار منتشره در بولتن بین المللی The titi tudorancea نشان می دهد شدت انرژی در ایران با یک شیب فزاینده در طی سال‌های ١٩٩١ تا پایان ٢٠٠٧ میلادی از ٢٤٦٨١ بی تی یو به ٣٤٧١٠ بی تی یو افزایش پیدا کرده است. جالب این که شدت انرژی در ایران در سال ١٩٨٠ میلادی ١٤٨١٤ بی تی یو برای هر دلار تولید ناخالص داخلی گزارش شده است که حتی کمتر از سال ١٩٩١ میلادی است.
بر این اساس، ملاحظه می شود با توجه به متوسط جهانی شدت انرژی با ٩٥٣١ بی تی یو برای هر دلار تولید ناخالص داخلی در سال ٢٠٠٧ و در نظر گرفتن شدت انرژی ٣٤٧١٠ بی تی یو برای ایران در این سال، ایران حدود ٣,٦ برابر متوسط جهانی برای تولید هر یک دلار تولید ناخالص داخلی خود انرژی مصرف می کند. به تعبیر دیگر ایرانیها نسبت به متوسط جهانی بیش از ٧٠ درصد در مصرف انرژی اسراف می کنند.
برای درک بهتر تغییرات جهانی مصرف انرژی اولیه برای هر دلار از تولید ناخالص داخلی، نگاهی کلی به شدت انرژی در کشورهایی مانند آمریکا، آلمان، فرانسه، ژاپن، انگلیس و ایران مشخص می کند که کشورهای صنعتی در بیش از سه دهه گذشته با حرکت به سمت ارتقای تکنولوژی تولید و با تاکید بر افزایش استانداردهای مصرف انرژی و با بهره گرفتن از ابزار قیمت از اسراف انرژی جلوگیری کرده اند. اما در کشورهایی مانند ایران که تولید کننده و صادر کننده نفت و گاز هستند همواره شاهد افزایش اسراف و دور ریختن منابع خدادادی هستیم و این موضوع همچنان خسارت‌های هنگفتی را به کشور تحمیل می کند!
این در حالی است که آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی ایالات متحده آمریکا نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از ١٣٣٨٩ بی تی یو در سال ١٩٨٠ به ٧٧٩٦ بی تی یو در ٢٠٠٧ میلادی است.
آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی آلمان نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از ٦١٨٣ بی تی یو در سال ١٩٩١ به ٤٨١٠ بی تی یو در سال ٢٠٠٧ میلادی است.
آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی فرانسه نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از ٦٥٥٦ بی تی یو در سال ١٩٨٠ به ٤٩٩٥ بی تی یو در سال ٢٠٠٧ میلادی است.
آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی ژاپن نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از ٥٨٩٥ بی تی یو در سال ١٩٨٠ به ٤٧٢٣ بی تی یو در سال ٢٠٠٧ میلادی است.
آمار مربوط به تغییرات در شدت انرژی انگلیس نشان دهنده کاهش شدت انرژی در این کشور از ٧٣٦٩ بی تی یو در سال ١٩٨٠ به ٣٩٣٤ بی تی یو در سال ٢٠٠٧ میلادی است.
چنان که آمارهای بین المللی نیز نشان می دهد، ایران با این که از غنی‌ترین منابع انرژی جهان برخوردار است، تلف کردن و استفاده نادرست از این منابع خدادادی خسارات جبران نا پذیری را به کشور تحمیل می کند.
به گفته بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، برای کاهش شدت مصرف انرژی در کشور باید روش‌های قیمتی و غیر قیمتی در نظر گرفته شود زیرا برای کاهش شدت انرژی تنها افزایش قیمت ملاک نیست.
قیمت نازل حامل‌های انرژی و عواملی همچون استفاده نکردن از تکنولوژی روز در کارخانه‌ها، ساختمان سازی، کشاورزی و حمل و نقل و لوازم برقی خانگی باعث شده است که مصرف سرانه انرژی نهایی کشور در مقایسه با سایر کشورها بسیار بالا باشد.
توسعه تکنولوژی‌ کاهش مصرف انرژی بی تردید یکی از مهمترین و شاخص ترین سیاستهایی است که کشورهای توسعه یافته در زمینۀ کاهش مصرف انرژی اتخاذ کرده اند.
دستاورد استفاده از چنین تکنولوژیهایی،عمدتاً در شاخصی به نام « شدت انرژی » نمود پیدا می کند. به این ترتیب که رشد مصرف انرژی در این کشورها به دلیل استفاده از تکنولوژیهای کارآمد و رعایت استانداردهای لازم به مراتب کمتر از رشد تولید ناخالص داخلی بوده و در نتیجه این نسبت از یک روند کاهنده برخوردار شده است. اما در ایران بر خلاف بیشتر کشورهای جهان شاهد افزایش شدت انرژی در بیش از سه دهه گذشته هستیم.
پیمان جنوبی

نشریه پنجره ایرانیان، سال هفتم، شماره 82، مردادماه 1393