دومین طرح جامع تهران - طرح ساماندهی؛ مصوب 1370- ظرفیت جمعیتی شهر را 7.65 میلیون نفر در نظر گرفت. در این طرح برخلاف طرح جامع اول به پیرامون تهران نیز توجه شد، ولی بدون توجه به شهرها و آبادی های موجود برای استقرار جمعیت در منطقه تهران احداث 5 شهر جدید را توصیه کرد.با توجه به قطع کمک های دولت از شهرداری ها و تاکید بر خودکفایی و خودگردانی مقرر شد که شهرداری تهران اعتبارات مورد نیاز خود را از محل فروش تراکم و معامله با مالکان در نحوه استفاده از اراضی فراهم کند .بدین ترتیب طرح ساماندهی نیز به کنار گذاشته شد.در سال 1373، به موازات تشدید مشکلات شهر تهران، بروز تنش های اجتماعی در پیرامون شهر و نواحی حاشیه نشین آن توجه مسئولان به پیرامون تهران بیش از پیش جلب شد.
آغاز تدوین طرح جامع کنونی تهران
بر این اساس در سال 1375 بر اساس مصوبه هیئت دولت، مطالعاتی در زمینه "مدیریت و تهیه طرح مجموعه شهری تهران و شهرهای اطراف آن" آغاز شد.نتایج حاصله از اوایل سال 1381 توسط شورایعالی شهرسازی و معماری ایران و یکسال بعد توسط هیئت دولت به تصویب رسید.از سال 82 به طور جدی بر روی تهیه طرح تفصیلی تمرکز شد و با الگو گرفتن از شهرهایی همچون بارسلون، استامبول و با روش جدید ساختاری - راهبردی این طرح تدوین شد . یکی از ویژگیهای بارز این طرح انعطاف پذیری آن است که با تغییرات سیاسی اجتماعی و... قابلیت تغییر دارد. این طرح این هفته سر انجام در کمیسیون ماده 5 به تصویب رسید .
تصویب نهایی طرح تفصیلی
طرح تفصیلی را می توان نقشه راه ساخت و ساز در پیاتخت دانست در این طرح پایتخت به چهار پهنه سکونت، فعالیت، مختلط و حفاظت‌سبز تقسیم شده است که به موجب آن، زمینهای قابل استفاده در شهر، برحسب قرارگیری در یکی از این قسمت‌ها، مشمول یکی از انواع ساختوسازهای مجاز خواهد شد به این معنی که در هر پهنه مقررات با دیگری متفاوت است.
ویژگی های پهنه سکونت در طرح تفصیلی
در پهنه "سکونت" که در نقشه‌های مخصوص شهرداری تهران مشخص شده و مناطق به‌خصوصی از شهر را شامل می‌شود، مجوز ساخت‌وساز فقط برای کاربری مسکونی با تراکم 2 طبقه تا نهایت 6 طبقه صادر می‌شود و برای یکسری از مناطق ویژه شهر نیز اجازه بلندمرتبه‌سازی با شرایط خاص، در حد 12 طبقه و بیشتر نیز داده خواهد شد. در طرح تفصیلی تاکید شده برای بلندمرتبه‌سازی در مناطق ویژه، سازنده باید طرح توجیهی بیاورد.
پهنه فعالیت کدام مناطق تهران هستند
پهنه "فعالیت" قسمتهایی از شهر است که وجه غالب آن، کار و فعالیت بوده و سهم سکونت در آن بسیار محدود است. این پهنه مناطق بسیار متراکم تهران که دسترسی‌های ضعیف به آن وجود دارد را شامل می‌شود.در پهنه فعالیت، ساخت و ساز در قالب کاربری تجاری، اداری، خدماتی و صنعتی صادر می‌شود. صدور پروانه مسکونی در این پهنه فقط برای معدود پلاکهایی که از قبل دارای عملکرد مسکونی و بهره‌برداری سکونتی یا پروانه پایان‌کار مربوطه بوده‌اند، مجاز است.ارتفاع ساختمانهایی که در پهنه فعالیت احداث می‌شوند بین 2 تا 12 طبقه و حتی بیشتر خواهد بود، به این معنی که در مناطقی از تهران که در پهنه فعالیت قرار می‌گیرند اجازه ساخت بلندمرتبه داده می‌شود اما کاربری این سازه‌های بلند، غیرمسکونی خواهد بود.
محدودیت های پهنه مختلط
پهنه سوم که "مختلط" نام دارد، مناطقی از تهران را شامل می‌شود که در آنها، شهرداری اجازه ساختوسازهای توام یعنی کاربری مسکونی و تجاری را با هم می‌دهد. این پهنه قسمتهایی از شهر تهران است که از رشد خزنده فعالیت در بافت‌های مسکونی پدید آمده است.در پهنه "مختلط" حداکثر ارتفاع ساختمان‌های جدید 9 طبقه تعیین می‌شود که ساختمانهایی که کاربری تجاری، اداری و مسکونی را با هم داشته باشند، حداقل باید 4 طبقه ارتفاع را رعایت کنند.
ممنوعیت ساخت و ساز در پهنه حفاظت سبز
پهنه چهارم در تهران "حفاظت‌سبز" نام گرفته که مناطق به خصوصی در پایتخت که به هیچ‌وجه نباید در آنها ساخت‌وساز شود را شامل می‌شود.قسمت "حفاظت‌سبز" نیز زمینهای باز عمومی و خصوصی و همچنین پارکهای جنگلی و زمینهای مزروعی را در بر می‌گیرد که با توجه به اهمیت این پهنه برای پایتخت، مجوز ساخت و ساز فقط برای کاربریهای گردشگری و تفرج و همچنین خدمات آموزشی و درمانی و فرهنگی و همچنین برای مدیریت بحران و استقرارهای موقت صادر می‌شود. در پهنه حفاظت سبز حداکثر اجازه احداث 2طبقه بنا داده می‌شود.به هر حال پس از تاخیرهای بسیار و گلایه کارشناسان شهری در خصوص ساخت و سازهای غیر مجاز در شهر تهران پایتخت پس از 40 سال صاحب نقشه ای می شود که براساس آن شهروندان می توانند از آینده محل سکونت خود آگاه شوند . نقشه ای که می تواند از شهر فروشی جلوگیری کند. هرچند بسیاری از منتقدان معتقدند تاخیر در ابلاغ طرح تفصیلی و صدور پروانه ساختهای بی شمار در یک سال اخیر از تاثیر گذاری آن کاسته است.
نشریه پنجره ایرانیان، سال پنجم ، شماره 55 ، اردیبهشت‌ماه 1391
