پنجره‌ایرانیان؛ شهید ابراهیم رئیسی رئیس دولت سیزدهم در دوره تبلیغات ریاست جمهوری قول داده بود سالانه یک‌میلیون واحد مسکونی برای نیازمندان تامین کند. موضوعی پرچالش که در دوران حیات آیت‌الله رئیسی بحث‌های زیادی درباره آن مطرح شد. حالا و به مناسبت تقدیر از مقام آیت‌الله رئیسی، ایسنا در مطلبی با عنوان «یادگار شهید جمهور برای بی‌خانه‌ها» به بررسی این حوزه در دولت سیزدهم پرداخته است.
ایسنا نوشته: آیت‌الله شهید سیدابراهیم رئیسی که خود برخاسته از اقشار محروم جامعه بود در عمر کوتاه دولتش دغدغه ساخت سالیانه یک‌میلیون خانه را در قالب طرح نهضت ملی مسکن پیگیری کرد و با اجرایی کردن دو میلیون و ۵۶۰ هزار واحد مسکونی، یادگار خوبی از خود برای اقشار دردمند به‌جا گذاشت.
آغاز به کار دولت سیزدهم با تصویب طرح جهش تولید و تامین مسکن در مرداد ۱۴۰۰ هم‌زمان شد. پیش از آن بر اساس قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن مصوب ۲۵ اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۷ تولید و عرضه سالیانه یک‌میلیون واحد مسکونی با حمایت دولت‌ها در دستور کار قرار داشت اما دولت‌های قبل عمدتا نتوانستند این تعداد واحد را ظرف یک سال بسازند.
اوج ساخت‌وساز در سال ۱۳۹۲
آمار نشان می‌دهد بین سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۵ بیشترین تعداد پروانه‌های صادره مربوط به سال ۱۳۸۶ به تعداد ۲۱۸ هزار و ۹۶۶ فقره و بیشترین میزان تولید مسکن مربوط به سال ۱۳۹۲ با ۸۰۹ هزار و ۸۴۳ واحد مسکونی بوده است. پس‌ازآن باروی کار آمدن دولت دوازدهم و ادامه نیافتن طرح مسکن مهر، به‌یک‌باره تولید مسکن در کشور نصف شد. به‌طوری‌که در سال ۱۳۹۳ برای تعداد ۴۰۰ هزار و ۱۶۴ واحد مسکونی پروانه صادرشده که از کاهش ۵۰.۵ درصد در مقایسه با سال قبل از آن حکایت دارد.
کاهش تولید مسکن در سال‌های پس‌ازآن ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال ۹۶ به حدود ۳۳۷ هزار واحد رسید. اما سال ۱۳۹۷ تقاضا برای دریافت پروانه ساختمانی با رشد مواجه شد. در آن سال تولید مسکن به ۳۷۶ هزار واحد رسید که احتمالا بخشی از این رشد ناشی از صدور پروانه برای واحدهای اقدام ملی مسکن بوده است. سال ۹۸ تعداد ۳۸۲ هزار واحد و سال ۹۹ تعداد ۴۹۰ هزار واحد مسکونی به مرحله ساخت رسید.
سپردن خانه‌سازی به دست مردم
باروی کار آمدن دولت سیزدهم در مرداد ۱۴۰۰ به دلیل نوسانات افزایشی قیمت مصالح ساختمانی و تورم بازار مسکن که پیش از آن رخ‌داده بود، ساخت‌وساز در رکود قرار داشت و تعداد واحدهای تولیدی به حدود نیمی ازآنچه قانون تکلیف کرده بود می‌رسید. از طرف دیگر به دلیل عدم تطبیق قیمت‌های مدنظر دولت با نرخ‌های مدنظر پیمانکاران و پایین بودن تمایل سرمایه‌گذاران برای ورود به طرح‌های ساختمانی، پروژه نهضت مسکن به‌کندی پیش می‌رفت. وزارت راه و شهرسازی در چارچوب پروژه‌های عمرانی کشور نرخ تعدیل را در ابتدای سال ۱۴۰۰ برای هر مترمربع از واحدهای نهضت ملی مسکن حدود ۲.۸ میلیون تومان تعیین کرده بود که کمتر سازنده‌ای حاضر بود با این رقم اقدام به عقد قرارداد کند.
بر این اساس در سال ۱۴۰۰ برای تعداد ۳۹۵ هزار واحد مسکونی در کشور پروانه ساختمانی صادر شد. سال ۱۴۰۱ این رقم به بیش از ۴۱۷ هزار واحد رسید. هنوز آمار کل سال ۱۴۰۲ اعلام نشده اما در بهار سال گذشته برای حدود ۹۸ هزار واحد مسکونی در کل کشور پروانه صادر شده است.
جایگزینی بذرپاش به‌جای قاسمی
رستم قاسمی که سکان‌دار وزارت راه و شهرسازی در ابتدای دولت سیزدهم بود براثر بیماری استعفا داد و هفدهم آذر ۱۴۰۱ دار فانی را وداع گفت. در ادامه مهرداد بذرپاش جایگزین او شد و طرح نهضت ملی مسکن را با مدل‌های جدید ادامه داد.
با توجه به شرایط عمومی اقتصاد، کمبود منابع بانکی، نوسانات نرخ ارز و کاهش قدرت خرید متقاضیان مسکن به‌تدریج دولت آیت‌الله رئیسی راهکارهایی را برای جهش تولید مسکن در جهت کنترل بازار و کمک به خانه‌دار کردن مردم به کار گرفت. اقدام هوشمندانه آن بود که ساخت‌وساز به مردم واگذار شد. دولت از سال ۱۴۰۲ تصمیم گرفت به مردم زمین واگذار کند تا خود راسا اقدام به ساخت‌وساز کنند. در این قالب واگذاری زمین به افراد فاقد مسکن دارای فرم «ج» سبز، خودمالکی و طرح‌های مشارکتی در دستور کار وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت.
رسیدن دو میلیون و ۵۶۰ هزار خانه به مرحله ساخت
طبق آخرین آماری که وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده در قالب طرح نهضت ملی مسکن طی کمتر از سه سال دو میلیون و ۵۶۰ هزار واحد مسکونی به مرحله ساخت رسیده است. بر این اساس وعده ساخت سالیانه یک‌میلیون واحد تقریبا محقق شده است.
دولت در یک‌زمان فشرده بحث تامین زمین نهضت ملی مسکن را پیش برد. تاکنون از طریق اراضی مازاد سایر دستگاه‌ها، اراضی ملی واقع در حریم و سایر ظرفیت‌ها بیش از ۴۵ هزار هکتار زمین برای طرح نهضت ملی مسکن در محدوده شهرهای فعلی تامین شده است.
اواسط سال گذشته معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که ۴.۵ میلیون خانوار فاقد خانه در طرح نهضت ملی مسکن ثبت نام کردند که دولت خود را متعهد به تامین مسکن برای این افراد می‌داند. برای اجرای طرح‌های ساختمانی دولت ۵۵۰ میلیون تومان تسهیلات پرداخت می‌کند که بسیاری افراد از این طریق صاحب مسکن شده‌اند. البته بررسی‌ها نشان می‌دهد به کبود منابع بانکی و تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات کوتاه‌مدت به دیگر بخش‌ها عمده طرح‌های خودمالکی از طریق سرمایه‌های بخش خصوصی پیش می‌رود. البته در مواردی نیز بانک‌ها به کمک آمده‌اند. به‌طور مثال پروژه ۴۰۰۰ واحد در شهر جدید پرند با هزینه‌ای حدود ۱۰ میلیون تومان در هر مترمربع به مراحل پایانی رسیده و تابستان امسال تحویل متقاضیان می‌شود. حدود نیمی از هزینه ساخت این واحدها توسط بانک مسکن پرداخت شده است.
با توجه به آنکه قیمت زمین حدود ۶۰ درصد هزینه ساخت را به خود اختصاص می‌دهد نکته قابل‌توجه در طرح نهضت ملی مسکن، حذف قیمت زمین از این پروژه‌ها است که کمک قابل‌توجهی به متقاضیان این طرح کرده است. همچنین عمده سرمایه‌های شناسایی شده در پروژه‌های سرمایه‌گذاری مسکن از طریق بخش خصوصی ازجمله انبوه‌سازان، شرکت‌های خصوصی و بانک‌ها انجام می‌شود. در حال حاضر ۱۲۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این بخش شناسایی شده و به گفته مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن، بخشی از سرمایه‌گذاری‌های شناسایی شده منجر به عقد قرارداد شده است.
رئیسی در وعده خود صادق بود
طرح ساخت سالیانه یک‌میلیون خانه ازجمله شعارهای اصلی آیت‌الله شهید سید ابراهیم رئیسی بود. او که خود برخاسته از قشر مستضعف جامعه بود به اذعان مسئولان، دغدغه ویژه‌ای برای تحقق این برنامه داشت و با تشکیل مداوم شورای عالی مسکن از نزدیک در جریان آخرین امور و رفع مشکلات این برنامه قرار می‌گرفت. رساندن بیش از دو میلیون و ۵۶۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن گواهی بر این جدیت است که شهید جمهور در وعده خود برای خانه‌دار کردن مردم صادق بود.
