نمای ساختمان؛ حق شهروندان یا حقوق مدیران شهری؟

به گزارش صما، نمای ساختمان‌ها از دو بعد شامل زیبایی‌شناسی و همچنین ایمنی ساختمان‌ها موردبررسی قرار می‌گیرد. جنبه زیبایی‌شناسی نما جزو حق عموم مردم است و هرکسی نمی‌تواند بر اساس سلایق خود نما را تهیه و یا تدوین کند؛ اما جنبه دوم مربوط به ایمنی ساختمان‌ها است که آسیب‌های ناشی از نماهای ناپایدار باعث شده تا در سال‌های اخیر با تلفات بسیاری در این زمینه مواجه شویم.

از همین رو هرچند در ابتدا چنین تصور شود که مالکان می‌توانند به‌واسطه مالکیتی که نسبت به ملک و خانه خود دارند؛ رنگ و طرح و نوع مصالح به‌کاررفته در نمای ساختمان خود را به‌دلخواه خود انتخاب کنند، اما واقعیت آن است که این امر ممکن نیست. چراکه منظر و نمای هر شهری باید با اتکا به اصول شهرسازی و فنی و مهندسی طراحی و اجرا شود و ازآنجایی‌که ساختمان‌ها وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند، منظر شهری را تشکیل می‌دهند؛ بنابراین لازم است که در این زمینه نظارت و دقت‌های لازم اعمال شود و نهادهای ذی‌ربط کنترل و نظارت لازم را بر نماهایی داشته باشند که توسط سازندگان و مالکان اجرا می‌شود.

بااین‌حال علیرغم اینکه نمای ساختمان‌ها از اصلی‌ترین عناصر ساختمان‌ها است، اما به عقیده صاحب‌نظران در مسیر توسعه شهری در طول سال‌های بعد از انقلاب، توجه کمتری به این مهم شده و به همین دلیل امروزه شهرهای کشور هویت معماری خود را از دست داده‌اند.

ازآنجایی‌که در گذشته هیچ‌گونه نظارتی بر روی طراحی نما اعمال نمی‌شد؛ این موضوع موجب شده بود تا هر مالک و یا سازنده‌ای برحسب سلیقه و شرایط خود، اقدام به طراحی و اجرای نمای ساختمان کند. پیامد این موضوع این بوده که منجر به بروز اغتشاش و نابسامانی در منظر و سیمای شهرهای کشور به‌ویژه تهران شده است.

در همین راستا در سالیان گذشته، بروز مسائل و نابسامانی‌های پیش‌آمده در حوزه نمای ساختمان‌ها، سبب شد تا مدیریت شهری به فکر تعریف سازوکار نظارت بر کیفیت طراحی و اجرای نمای ساختمان‌ها بیفتد.

خروجی کمیته‌های نما در مناطق 22 گانه شهر تهران

بر این اساس مدیریت شهری برای جلوگیری از گسترش اغتشاشات و نابسامانی در حوزه نمای ساختمان‌ها، اقدام به ایجاد کمیته‌های نما کرد و هم‌اکنون چند سالی است که ساختار «کمیته‌های نما در مناطق 22 گانه شهر تهران» تشکیل شده است تا از این طریق طرح نمای تمامی ساختمان‌های در دست احداث شهر تهران در کمیته‌ مزبور بررسی ‌شود و در صورت لزوم، این نماها قبل از اجرا در ساختمان‌ها اصلاح و سپس تایید شوند.

بر همین اساس، در حال حاضر هر نمایی که در محدوده شهر تهران ساخته می‌شود، ملزم به دریافت تأییدیه کمیته نما از منطقه مربوطه است و درصورتی‌که در گروه بناهای شاخص قرار بگیرد، ملزم به دریافت تأییدیه کمیته نما از اداره کل معماری و ساختمان معاونت شهرسازی و معماری است.

بااین‌حال، انتقاداتی هم نسبت به عملکرد این کمیته‌های نما وجود دارد. به‌طوری‌که گفته می‌شود دستوری شدن ضوابط و دستورالعمل‌ها در بخش نما خلاقیت معماران و طراحان را از آنها سلب کرده است.

بر اساس این گزارش، کارشناسان بر این باورند که هرچند کمیته‌های نما در مناطق شهرداری تهران گام‌های رو به جلویی برداشته‌اند، اما در برخی موارد به دلیل عملکردهای سلیقه‌ای نتوانسته‌اند آن‌طور که باید موفق عمل کنند و از همین رو نتیجه مورد انتظار از ایجاد و فعالیت کمیته‌های نما حاصل نشده است.

به عقیده این گروه از کارشناسان و معماران، باید در نظر داشت که نمای ساختمان‌ها نمی‌تواند دستوری باشد و به دلیل آنکه ذات معماری با خلاقیت همراه است، بنابراین نباید همواره با تعیین چارچوب‌ها و ضوابط و دستورالعمل‌های خشک طراحان و معماران را در این زمینه محدود کرد.

دور زدن حقوق عمومی در کمیته‌های نما

از سوی دیگر، مسئولان شورای شهر تهران با ابراز نگرانی از دور زدن حقوق عمومی در کمیته‌های نمای مناطق شهرداری تهران، بر این باورند که بعضا در کمیته‌های نما نظراتی با رویکرد درآمدزایی عنوان می‌شود که با اصول شهرسازی منطبق نیست.

در همین رابطه محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران با ابراز نگرانی از دورزدن حقوق عمومی در کمیته‌های نما مناطق، می‌گوید: متاسفانه در کمیته‌های نما بعضا نظراتی می‌دهند که با هیچ اصولی منطبق نیست. این امر عاملی شده که ذی‌نفعان اعتمادی به خروجی کمیته‌های نما نداشته باشند و لذا راهکارهایی را اتخاذ کنند که نفع خودشان را برآورده سازند؛ درنهایت اگر تخلفی هم می‌کنند جریمه می‌دهند و این می‌شود همان رویکرد درآمدزایی که حق عمومی شهر را از بین می‌برد.

به گفته سالاری، در کمیته‌های نما باید فضا باز باشد تا مردم و معتمدین و دیده‌بان‌های شهری مشارکت کنند و رویکرد در جهت تحقق حقوق عمومی شهر باشد. این در حالی است که بعضا احکامی در کمیته‌های نما صادر می‌شود که سلیقه‌ای است و مبانی ندارد و این باعث شده که خلاقیت‌های قبلی معمارانه از دست برود. لذا این امر یکی از اشکالات جدی در این بخش است.